De thriller Brussel van schrijver Leon de Winter is een spannend literair kunstwerk omdat het de dubbelzinnigheid niet negeert, vindt Afshin Ellian. Niets is zwart of wit – behalve het geweld.
De Europese Unie is de stad Brussel, Brussel is de Europese Unie. Brussel is de stad van macht en geld. De begroting van de Europese Unie (EU) voor 2017 bedraagt 157,7 miljard euro. De Unie geeft geld uit aan van alles en nog wat. Zoals 74,9 miljard aan het herstel van de Europese economie, 500 miljoen aan de bestrijding van jeugdwerkloosheid, 6 miljard aan de aanpak van migratie, 42,9 miljard aan het Europees Landbouwgarantiefonds, 14,4 miljard aan het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling, en ga zo maar door.
Brussel trekt allerlei goudzoekers aan
Brussel is het centrum van de Europese macht. Zo bezien is het niet onlogisch dat Brussel allerlei goudzoekers aantrekt. De Belgische hoofdstad is een broeinest voor lobbyisten. Toch wordt in de literatuur of cinematografie de stad zelden behandeld als machtscentrum. Brussel wordt eigenlijk bijna heilig verklaard, alsof het daar niet gaat om de pure (financiële) macht. De tv-serie Brussel – geschreven door Leon de Winter, geregisseerd door Arno Dierickx, geproduceerd door Endemol Shine Group, en gefinancierd door KPN – maakt een einde aan die heiligverklaring van Brussel – althans in de cinematografie.
Vanaf vrijdag 20 januari kunnen KPN-klanten de serie Brussel bekijken. Het gaat volgens schrijver Leon de Winter om een serie met verschillende verhaallijnen die… lees meer >
Een slimme zet van telecombedrijf KPN: van telefoonnetwerk, internet, telefonieabonnementen en telecommunicatiemasten, naar een eigen tv-zender op internet en de kabel. De serie Brussel werd zonder belastinggeld gemaakt – hulde aan KPN!
Persoonlijke concurrentie tussen ex-geliefden
De plot van Brussel is op te delen in twee verhaallijnen: de EU-macht versus de lobbyisten, en immigratie in combinatie met islamitisch terrorisme.
De eerste verhaallijn betreft de concurrentiestrijd tussen een Russisch, maffia-achtig energiebedrijf (gas en olie) en een westerse concurrent bij het verkrijgen van de rechten aangaande pijpleidingen. Zodra je de rechten hebt, hoef je niet meer met de 28 EU-landen te onderhandelen.
Dit conflict heeft De Winter gevat in de persoonlijke strijd tussen twee oud-geliefden: de Nederlandse vrouw Moniek van Dalen (gespeeld door Johanna ter Steege) die CEO is van het westerse bedrijf, en haar tegenhanger, de Russisch-Oekraïense oligarch Viktor Petrenko (gespeeld door Alexander Lazarev). Ze hebben een dochter, een jonge vrouw die de naam van haar verwekker niet kent. Dit geheim stuwt het verhaal op tot bijna klassiek-Griekse proporties.
Voor Moniek en Petrenko staan de wandelgangen van Brussel open. Het epicentrum van dit machtsspel met omkoping, intimidatie en chantage wordt gevormd door europarlementariërs en eurocommissarissen. De mooie praatjes van Frans Timmermans over de eeuwige, onveranderlijke waarden komen we in Brussel niet tegen, behalve dan in cynische zin. Deze Brusselse House of Cards blijkt even corrupt en onvoorspelbaar te zijn als de taferelen in Washington DC.
Zoon keert zich tegen zijn lesbische moeder
De personages in Brussel zijn buitengewoon intrigerend. Majoor Mohammed de Vries is een MIVD-officier (perfect gespeeld door Daniël Boissevain). Ondanks zijn Marokkaanse vader (dat is althans wat ik vermoed, het wordt nergens expliciet vermeld) heeft hij niks met de islam, al is zijn zoon aan het radicaliseren. De zoon keert zich tegen zijn lesbische moeder, terwijl vader Mohammed het trauma na een missie probeert te verwerken.
In Afghanistan bood de majoor bescherming aan een jonge vrouw, een weduwe die tegen haar wil aan de broer van haar overleden man zou worden uitgehuwelijkt. Om een aanslag op deze Afghaanse vrouw te voorkomen, doodt Mohammed de Vries de broer van deze vrouw. Over botsende waarden gesproken. In Afghanistan bestaat voor sommigen geen essentieel moreel onderscheid tussen een geit en een vrouw: de man is eigenaar van allebei.
In Afghanistan leert majoor Mohammed dat hij niet zijn naamgenoot, de profeet Mohammed, moet volgen. In een prachtig geconstrueerde flashback leert de kijker dit achtergrondverhaal kennen.
Wraak nemen voor de geschonden familie-eer
In de tweede verhaallijn gaat het om wraak en wederwraak. In Rusland doodden, nee: onthoofdden Tsjetsjeense jihadisten de zoon van oligarch Petrenko. Om zijn zoon te wreken, laat hij een groep jihadisten ombrengen. Op hun beurt willen Tsjetsjeense jihadisten wraak nemen op Petrenko.
En de Afghaanse jongen? Die verlaat zijn gebergte, reist duizenden kilometers via smokkelroutes naar Noord-Afrika, met het plan uiteindelijk in Brussel te geraken. Zijn doel is majoor Mohammed. De Afghaan wil namelijk wraak nemen voor de geschonden familie-eer, omdat een Afghaanse vrouw haar toevlucht zocht bij Nederlandse militairen. Het enige wat zij wilde, was emancipatie, haar eigen individuele soevereiniteit.
In Noord-Afrika stuit de jongen op andere immigranten, daar waar jihadisten niet-moslims doden. De reis humaniseert hem. En wat blijft er over van de wraak? Alleen de kracht van liefde kan wraak elimineren. Waar de wereld donkert, wordt de kracht van vergeving en liefde verduisterd. De traditie roept, de onveranderlijke berg beveelt dood en verderf.
Brussel is een meesterwerk : niets is zwart of wit, behalve de kracht van het geweld. We krijgen zelfs empathie voor de Afghaanse jongen die door de god van de wraak werd geleid.
Serie die de dubbelzinnigheid niet negeert
De thriller Brussel is niet alleen een spannende thriller – een verschil met de Amerikaanse serie House of Cards. Brussel is ook literair omdat het de dubbelzinnigheid, het ambigue, niet negeert. Vanuit verschillende dimensies kijken we naar één en dezelfde werkelijkheid: de Russische tragedie, de EU, de immigrant, de radicaal, de vader die de prijs voor de emancipatie moet betalen, de moeder die haar dochter wil beschermen. Alle wegen leiden naar Brussel.
De tv-serie Brussel van KPN maakte mij enorm nieuwsgierig naar het vervolg. De ontheiliging van de EU, de normalisering van Brussel als een arena van politiek opportunisme, is in gang gezet door de EU zelf. Deze serie maakt er een kunstwerk van.