De geboorte van Jezus is onlosmakelijk verbonden met de voortdurende strijd voor waardigheid van vrouwen, schrijft Afshin Ellian in een dichterlijke kerstcolumn. Waarin hij ook de Perzische dichtkunst bespreekt, naar aanleiding van zijn ontmoeting met schrijver Kader Abdolah.
Kerst, een aangrijpend verhaal van de geboorte van een Joods kind. In de regio waar ik vandaan kom, heeft iedereen behalve islamisten diep respect voor het kerstfeest. Jezus staat symbool voor vergeving en liefde. Kerst viert de bijzondere geboorte van een Joodse jongen met koninklijke allure in een stal. Het gewone, eenvoudige transformeert in het kerstverhaal tot het glorieuze.
Daarbij geeft het element van overspel het verhaal een speciale lading, die van vergeving. Jezus’ moeder kon immers niet uitleggen hoe zij zwanger was geworden. Jozef sprong in de bres voor Maria door zich als wettelijke vader op te werpen. Al zouden velen Jozefs houding slechts als een gebaar van liefdadigheid beschouwen, bedoeld om Maria te behoeden voor steniging.
Alsof de leus ‘Vrouw, Leven, Vrijheid’ al bij Jezus’ geboorte ingang vond
Jezus zou later de steniging afschaffen. Was dit niet de eerste stap naar oprecht respect voor de waardigheid van vrouwen? Alsof de leuze Zan, Zendegi, Azadi (Vrouw, Leven, Vrijheid) al bij de geboorte van Christus ingang had gevonden in een harde, mannelijke wereld waarin de vrouw in essentie de eer van de man vertegenwoordigt.
Lees ook dit essay van Gerry van der List: Het revolutionaire karakter van Jezus Christus
Jezus humaniseerde mannen om de mens te laten herrijzen, en niet de eer. Het had niet anders gekund. Immers, in de Thora, de eerste vijf boeken van de Hebreeuwse Bijbel, staat dat de mens is geschapen naar het evenbeeld van het Opperwezen. Hoe zouden wij het imago dei kunnen zijn als onze wreedheid geen grenzen kent?
Vrouwenrevolutie in Iran dreef Kader Abdolah en mij in elkaars armen
In september kwam ik de Iraans-Nederlandse schrijver Kader Abdolah tegen. De vrouwenrevolutie bracht ons samen in Den Haag. Eigenlijk dreven de vrouwen ons in elkaars armen. Tijdens onze ontmoeting liet ik hem mijn gedicht lezen:
Een ander rendez-vous
In herinneringen
word ik water,
in de verte
word ik woede,
in de haarlokjes van de tijd
word ik wind,
zij is nabij.
De wijzer trekt
de seconden terug,
het eeuwige moment
de vijfdimensionale waarheid,
zij is nabij.
In
water, vuur en wind
maar de aarde,
de droom van de terugkeer
de droevige oosterling
droomt huiswaarts,
zij is nabij.
De zwaartekracht van het huis
geeft vrij
de aarde in de wind
het vuur in het water
en mij in een nieuw rendez-vous
voor haar voor het nabije.
Kader Abdolah ontdekte de mens bij schrijven roman over dichter Rumi
Kader las het twee keer en keek me ernstig aan: ‘Je bent mens geworden’ (ensan shodi). Met een glimlach pakte ik zijn hand. Hij vertelde me dat hij de mens ontdekte bij het schrijven van zijn roman over de Perzische dichter Jalal ad-Din Balkhi Rumi (1207-1273). De mens is, zo vervolgde hij, net als Rumi iemand die reist, die voortdurend leert, die alsmaar verandert en verbetert. Iemand die zich talen en culturen eigen maakt.
Lees ook de column die Afshin Ellian vorig jaar schreef over Kerst: verbond tussen jodendom en christendom, oud en nieuw, wet en liefde
Zijn roman ligt nu in de boekhandel: Wat je zoekt, zoekt jou. Een mystieke reis door het leven van de Perzische dichter Rumi. Het bestaat uit drie delen. In het eerste verhaalt hij over diens leven in de vorm van een roman, in het tweede vertaalt hij een aantal van Rumi’s gedichten en in het derde geeft hij een nieuwe draai aan een paar dichterlijke verhalen van de meester.
Het is onmogelijk de klassieke Perzische dichters te vertalen
Het is onmogelijk om de klassieke Perzische dichters zoals Rumi te vertalen. Ritme, cadans en woorden met meervoudige betekenissen zijn niet elegant over te brengen in een andere taal. Kader koos daarom voor hertaling. Als een regel van Rumi verschillende betekenislagen bevat, neemt hij één laag als uitgangspunt en maakt hij er al hertalend een Nederlandse regel van. Wat dat deed met Kader? De ramen van zijn ziel gingen open voor Rumi. De dichter fluistert in zijn ziel van rechts naar links – de schrijf- en leesrichting van het Perzisch. Kader metselt de woorden aan elkaar. Het wordt geen Rumi, het wordt geen Kader Abdolah. Wat wordt het dan? De mens.
Het is laat in de avond
Te laat.
Ik ben alleen thuis
In de boot van mijn lichaam.
Er is nergens een licht te bekennen,
nergens een spoor van een land.
Donkere wolken hangend dreigend boven mijn hoofd.
Ik probeer mezelf in veiligheid te brengen,
boven water te blijven
maar het is te laat.
Ik ben al ten onder gegaan
op naar het wonder van de oceaan.
Dit is grandioos, schitterend. Kader Abdolah laat zich veroveren door een paar regels van Rumi, draait vervolgens op magische wijze Rumi’s geschenk om van links naar rechts, en het wordt een mooi Nederlands gedicht. Wat je zoekt, zoekt jou. Een mystieke reis door het leven van de Perzische dichter Rumi is een schitterend boek.
In Jezus en door Jezus ontstaat de mens
‘Ensan shodi’, je bent mens geworden. Het zijn woorden die mens worden, niet ik of wij. Misschien kunnen de woorden ooit de mens in ons doen herrijzen. Maar wie wel mens is geworden, was Jezus. In hem en door hem ontstaat de mens.
Op naar het wonder van de oceaan.
Ik wens u allen prettige kerstdagen.