Pluriformiteit is bij de NPO synoniem voor deugjournalistiek en netwerkcorruptie, vindt Roelof Bouwman. Voor rebelse en sprankelende televisie moeten we bij Wilfred Genee, Johan Derksen en René van der Gijp van Vandaag Inside zijn.
In 2009 hield de papieren editie van de Staatscourant op te bestaan. Het einde van deze voorheen vijf keer per week verschijnende ‘officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden’, steevast gedrukt op zalmkleurig papier, werd door slechts weinig mensen betreurd. De oplage was gezakt tot onder de vierduizend.
Hoewel de overheid bij vlagen wel degelijk probeerde van de Staatscourant – primair een publicatieblad voor ministeriële regelgeving – een volwaardig journalistiek product te maken, inclusief columns, reportages, interviews en boekbesprekingen, kwamen die pogingen nooit echt uit de verf. Het vervaardigen van kranten, zo leek de geschiedenis van de Staatscourant te bewijzen, kun je maar beter aan particulieren overlaten.
Ook in 2023 hebben we een perslandschap waar de overheid niet wordt gemist. Zeker, veel dagbladen en tijdschriften kampen met kelderende advertentie-inkomsten en de gevolgen van ‘ontlezing’. Maar met de diversiteit lijkt het nog altijd dik in orde. De Telegraaf is een heel andere krant dan het Reformatorisch Dagblad, in Story worden totaal andere onderwerpen aangesneden dan in EW, en Playboy heeft veel vaker een grote uitklapbare foto op de middenpagina dan De Groene Amsterdammer.
De afwezigheid van de overheid op de markt voor printmedia steekt schril af tegen de intensieve staatsbemoeienis met televisie, radio en internet. Het verhaal is bekend: hoewel we geen publiek dagbladenbestel en geen publiek tijdschriftenbestel hebben, bestaat er wel een publiek omroepbestel.
Politiek correcte eenheidsworst
Dat bestel werd honderd jaar geleden in het leven geroepen door de verzuilde politieke en godsdienstige elites. Belangrijkste doel: voorkomen dat de eigen protestantse, katholieke, socialistische of liberale achterban via de ether zou worden geconfronteerd met de opvattingen van ‘andersdenkenden’. Om dat risico te minimaliseren, kwamen er eigen mediareservaten: een christelijke radiozender in Huizen (voor KRO en NCRV) en een niet-christelijke radiozender in Hilversum (voor AVRO en VARA, aangevuld met de kleine VPRO).
Het verzuilde Nederland van toen is allang bijgezet in het museum, maar ons publieke omroepbestel bestaat nog steeds. ‘Met een veelkleurig programma-aanbod geven we invulling aan onze wettelijke taakopdracht, om een brede, voor iedereen toegankelijke publieke omroep te zijn,’ zo staat te lezen op de website van de NPO.
Maar van veelkleurigheid is in de praktijk helemaal geen sprake. De amusementsprogramma’s van de publieke omroepen zijn onderling inwisselbaar. En hoewel WNL, Ongehoord Nederland en PowNed soms tegengas geven, maken de nieuws- en actualiteitenrubrieken ‘drie keer de Volkskrant’, zoals voormalig NPO-topman Hans Hagoort eens zei. Pluriformiteit is in Hilversum synoniem voor politiek correcte eenheidsworst en deugjournalistiek.
Daar komt nog bij dat de top van het publieke omroepbestel is verworden tot een baantjescarrousel voor Haagse insiders. De onthullingen over de dubieuze dubbelrol van de ‘onafhankelijke’ NPO-baas Shula Rijxman als adviseur van D66-leider Sigrid Kaag liggen nog vers in het geheugen. Netwerkcorruptie is in Hilversum heel gewoon.
Vandaag Inside heeft alles wat de NPO mist
Dat ook in televisieland niet de overheid, maar de markt de beste garantie is voor veelkleurigheid, wordt intussen vijf keer per week bewezen op de commerciële Talpa-zender SBS6. De talkshow Vandaag Inside, met Wilfred Genee als presentator en Johan Derksen en René van der Gijp als vaste tafelgasten, is uniek in zijn soort. Volks en vaak plat, maar ook sprankelend, anti-autoritair, humoristisch en boordevol ongepolijste opinies.
Natuurlijk, er gaan ook regelmatig dingen heel erg mis. De uitzending van maandag 9 oktober, de eerste na de terreuraanval van Hamas op Israël, was bijvoorbeeld een pijnlijk fiasco. Tegen wereldnieuws is de voetbalkantine soms niet opgewassen. Maar in het algemeen geldt: Vandaag Inside heeft alles wat de NPO mist.
Dat geldt ook voor de kijkcijfers. Sinds de start van het nieuwe televisieseizoen gaan die steeds vaker richting de anderhalf miljoen, meer dan het dubbele van sneue publieke talkshows als Op1 en Khalid & Sophie. In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen is Vandaag Inside ook voor lijsttrekkers the place to be. PVV-aanvoerder Geert Wilders is al geboekt: hij schuift aan op 15 november en zal ongetwijfeld voor een nieuw kijkcijferrecord zorgen.
De NPO krijgt jaarlijks een miljard euro toegestopt uit Den Haag. Van dat geld, zo is al eens berekend, kan in Nederland een heel academisch ziekenhuis draaien, inclusief de salarissen van de specialisten en de pleisters op de knie. Nog een argument om ons publieke omroepbestel eenzelfde einde te gunnen als de Staatscourant.