Donald Trump keert zich tegen de vrije handel en eigent zich morele macht toe. Geen ideologie, maar een cultuur van individualisme maakt zijn opmars mogelijk.
De hele wereld hing weer aan de lippen van de man met de dansende kuif, toen hij op ‘Liberation Day’ besloot om via de heffing van tarieven de Verenigde Staten terug te parachuteren naar de negentiende eeuw.
Ik vraag me af wat er ‘rechts’ is aan iemand die zo hard optreedt tegen vrije wereldhandel als hij. Zoals bij de meeste dictators is het vooral machtsfantasie die hem drijft, en daar kies je dan een maatschappelijke schutkleur voor.
De twintigste eeuw was in Europa de bloeitijd voor figuren die onder de vlag van ideële vergezichten de meest onvoorstelbare dingen deden.
Nog steeds wordt wel gedacht dat ‘het fascisme’ of ‘het communisme’ daarvan de oorzaak waren, terwijl Hitler en Stalin die ideologieën toch vooral aangrepen om zich allerindividueelst te uiten.
Wat dat betreft is er sinds de bevrijding van kerk en koning niet zoveel veranderd. Donald Trump beweert nu trouwens weer ouderwets dat hij een instrument is van de goede oude God.
Donald Trump en de valse profeet
Hoe herken je de valse profeet, dat is altijd weer de vraag, en jammer genoeg leren wij het nooit. Op degenen die zeggen dat ze ‘lessen’ uit de geschiedenis trekken, kun je al helemaal niet rekenen. Juist die systeemzoekers lopen van de oude val in de nieuwe.
Meer dan in een ideologisch systeem, zit de duivel naar mijn overtuiging in het ontstaan van een cultuur. Een biotoop waarin de machtswellusteling zich lekker voelt en goed kan gedijen.
Nieuwe zeden en nieuwe technologie, die zowel de massale vereniging als de vernietiging van mensen mogelijk maakte.
In de vorige eeuw was die biotoop de moderniteit: nieuwe zeden en nieuwe technologie, die zowel de massale vereniging als de vernietiging van mensen mogelijk maakte.
De koning en de keizer verdwenen en de burger kreeg de macht, maar was door die snelle veranderingen ook in de war en beïnvloedbaar. Dat waren ideale omstandigheden voor totalitaire zinsbegoocheling.
Sinds de val van de Muur is de tijd van de ideologie voorbij. Maar commercie, technologie, welvaart en burgerlijke vrijheid creëerden de habitat voor een nieuw soort usurpator: het grenzeloze individu dat zichzelf tot vrije norm verheft.
Moraliteit als merchandise
Wie Trump een ‘fascist’ noemt, doet geen recht aan wat en wie hem groot maakte. Wat eens ‘de publieke zaak’ was, werd sinds de jaren negentig een marktplaats waar iedereen zijn eigen winkeltje opende.
Daar werd moraliteit verkocht als merchandise. Het individuele en het maatschappelijke belang waren nauwelijks nog van elkaar te onderscheiden.
Hoeveel dictatoriale potentie die nieuwe cultuur heeft, kwam de afgelopen vijftien jaar al aan het licht. Journalisten, die tegenwoordig ook vaak ondernemer zijn, spraken het volk steeds directiever toe.
Wie buiten de baantjes zwom, werd tot de orde geroepen door zelfbenoemde badmeesters die hard op hun fluitjes bliezen.
Taal en geschiedenis moesten gekuist, dure consultants kwamen uitleggen hoe dat moest gebeuren, onderzoek dat geen verband hield met ‘gender en diversiteit’ kreeg geen subsidie meer en narcisme werd ‘feminisme’ genoemd.
Je moest ook allerlei dingen geloven die niet waar zijn, zoals dat Europa, het continent waar de universele rechten van de mens nota bene zijn uitgevonden, zich in de wereld zou onderscheiden door ‘systemisch racisme’.
Wie buiten de baantjes zwom, werd tot de orde geroepen door zelfbenoemde badmeesters die hard op hun fluitjes bliezen.
Donald Trump en de ‘vrije’ burgers
Onlangs publiceerde The New York Times een lijst met woorden die de regering van Trump in de ban wil doen. Het ging om termen als ‘privilege’, ‘antiracisme’ en ‘gender’. Als het niet zo tragisch was dat het land van de vrijheid zo snel in een dictatuur verandert, zou het grappig zijn.
In 2022 omarmde onze eigen culturele sector nog de handreiking Waarden voor een nieuwe taal die de monden juist in omgekeerde richting snoerde.
Deze oekaze besloeg liefst 17 pagina’s, met als highlights dat ter bescherming van slechtzienden het woord ‘blinde vlek’ vermeden moest worden en dat in plaats van de term ‘westers’ voortaan ‘de naam van het continent genoemd’ moest worden.
De multimediale strijd om eigen moraal, macht en kapitaal die de samenleving de laatste decennia opstookte, deed ook vóór Trump al een gure totalitaire wind opsteken.
En nu kapitaliseert hij op de opgekropte ergernis daarover, door als een hooligan brandschattend door de Amerikaanse instituties te trekken en de wereldeconomie te ontwrichten. Toegejuicht en uitgejouwd door ‘vrije’ burgers, die dus nog altijd kuddedieren zijn.