Ruzie Trump-Zelensky: Europa kiest onvoorwaardelijk zijde Oekraïense president

De ongekende beelden uit the Oval Office roepen tal van vragen op, die de komende tijd worden beantwoord – of niet. Vooral: waarom en hoe kon de ontmoeting, ten overstaan van de camera’s van de media, zo verschrikkelijk uit de hand lopen dat er daarna niet eens meer is onderhandeld over de grondstoffendeal? Wilden de twee kemphaan-presidenten de deal wel?

Terwijl de Amerikanen dankbaarheid en enige nederigheid verwachtten, toonde Zelensky zich ten overstaan van de pers assertief met het eisen van veiligheidsgaranties en door te wijzen op de onbetrouwbaarheid van Vladimir Poetin. Hij viel zelfs een paar keer Trump in de rede. Not done!

Dat werkt wellicht in Europa, waar alle leiders Zelensky op handen dragen en oneindig veel begrip hebben voor zijn brutale veeleisendheid, in de Verenigde Staten ligt dat anders. In oktober 2022 viel de altijd zo bedeesde Joe Biden al uit tegen Zelensky, die alleen maar meer geld en wapens eiste. Waarom toonde hij niet een beetje dankbaarheid?

Ruzie Trump en Zelensky: Starmer en Macron pakten het anders aan

Had Zelensky wel fiducie in de deal? Dan had hij beter de methode-Keir Starmer en -Emmanuel Macron kunnen gebruiken om de hypergevoelige Amerikaanse president te paaien. Trump vindt dat wie iets van hem gedaan wil krijgen, zich respectvol moet opstellen. Starmer nam een brief mee van koning Charles met een uitnodiging tot een staatsbezoek. Dan staat Trump te glunderen.

Desnoods had Zelensky kunnen beloven een stad naar Trump te vernoemen in het heropgebouwde Oekraïne. En als hij in pak was gekomen, in plaats van in zijn gebruikelijke strijdbare outfit, zou hem dat ook veel bonuspunten hebben hebben opgeleverd.

In de wetenschap dat Trump Zelensky niet al te veel sympathie toedicht – hij zou hebben meegewerkt aan het wegmoffelen van bewijzen dat Hunter Biden in Oekraïne de wet had overtreden, bewijzen die Trump in 2020 had willen inzetten om Biden te verslaan – had de Oekraïense president, als hij de deal echt wilde, uit een ander vaatje moeten tappen.

Zelensky kwam pas na het uiteenspatten van de ontmoeting met de tekst die hij ten overstaan van Trump eindeloos had kunnen herhalen om de sympathie van de president te winnen: ‘Dank je Amerika, dank je voor je steun, dank je voor het bezoek. Dank je POTUS, Congres en het Amerikaanse volk.’

Optreden ‘bad cop’ vicepresident J.D. Vance was ongehoord

En hoeveel was een deal Trump waard? De manier waarop ‘bad cop’ vicepresident J.D. Vance Zelensky publiekelijk de mantel uitveegde was ongehoord. En dat de Amerikanen meteen na de ruzie de onderhandelingen over een deal afbliezen, wijst ook niet op al te grote gretigheid.

Wat nu? Met het niet doorgaan van de onderhandelingen in Washington lijkt de grondstoffendeal tussen de Verenigde Staten en Oekraïne als opmaat naar vrede voorlopig van de baan.

Trump liet na de clash via sociale media weten dat hij tijdens hun ontmoeting had ‘vastgesteld dat president Zelensky niet klaar is voor vrede als Amerika erbij betrokken is’. Zelensky mag wat Trump betreft terugkomen in het Witte Huis als hij ‘klaar is voor vrede’.  Het is überhaupt de vraag of Trump nog om tafel wil gaan zitten met Poetin om te praten over een eind van de oorlog in Oekraïne.

Op paper lijkt de optie van een mineralendeal, waarbij de aanwezigheid van Amerikaanse mijnbedrijven al voldoende veiligheidsgarantie had kunnen bieden, een betere dan de situatie die nu is ontstaan. Maar Zelensky is – heel begrijpelijk – niet geneigd om ook maar een greintje vertrouwen te hebben in de beloftes van Poetin.

Europa voor dilemma: steunen zonder Amerika?

Wat Zelensky sinds de clash in ekl geval weet, is dat de Europese Unie hem onvoorwaardelijk blijft steunen. In elk geval met brave gecoördineerde berichten op X: ‘We steunen je, dear Volodymyr.’

Maar wat is die steun waard? Hoe het moet als de oorlog doorziekt, Amerika alle steun aan Oekraïne intrekt – niet ondenkbaar na de 10 verhitte minuten in het Oval Office – en Europa moet opdraaien voor alle financiële hulp én de wapens voor Kyiv, dat is de grootste vraag. Europese boots on the ground in Oekraïne, met als gevolg een oorlog tussen Europa en Rusland? En dat zonder de Amerikaanse atoomparaplu?

Het zijn vragen die op zijn vroegst zondag 2 maart worden beantwoord, als een aantal Europese leiders Zelensky ontmoet in Londen. Of op 6 maart, als de 27 EU-leiders in Brussel samenkomen voor een speciale top.

Wil Trump verder in bondgenootschap met vrienden van zijn vijand?

En dan hebben we het niet eens over de vraag wat de gevolgen zullen zijn voor de NAVO. Wil Trump wel verder in een bondgenootschap met de vrienden van zijn vijand Zelensky?

Sommigen, onder wie VVD-leider Dilan Yesilgöz, zien in de clash zelfs een soort set-up. De wetenschap dat Europa Oekraïne blijft steunen, plus de achterblijvende defensiebestedingen op het continent, moesten Trump de munitie geven om de stekker uit de NAVO te kunnen trekken – iets waar hij al op uit zou zijn geweest.

Maar de eerste 40 minuten van de ontmoeting, die voorafgingen aan de 10 minuten van agressief gekrakeel, geven geen aanleiding om te denken dat Zelensky in de Amerikaanse val is gelokt. Het gesprek met de pers verliep relatief gemoedelijk en niets leek het ondertekenen van de mineralendeal in de weg te staan. Tot Zelensky zich van de journalisten afwendde en zich persoonlijk tot Vance richtte, om hem erop te wijzen dat zijn president de verkeerde koers vaart door diplomatie met Poetin te willen bedrijven. Begrijpelijk gezien de Oekraiense ervaringen met het agressieve Rusland, maar ten overstaan van de wereldpers niet handig.

Hoe dan ook: in het Kremlin zit iemand breeduit te glunderen.