Maaltijdbezorger Deliveroo gaat vanaf deze week alleen nog maar zelfstandige fietskoeriers inhuren, en aan bezorgers geen arbeidscontracten meer aanbieden. Vicepremier Lodewijk Asscher reageert ziedend. Wat is er precies aan de hand?
Na een pilot in Zuid-Holland – al met veel kritiek ontvangen door demissionair minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher – rolt Deliveroo zijn zelfstandigenmodel uit naar heel Nederland. Jonge fietskoeriers zijn niet langer werknemers, maar ‘echte ondernemers’, ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De huidige koeriers die een arbeidsovereenkomst hebben met Deliveroo, mogen zelf kiezen of ze verdergaan als zelfstandige, of werknemer blijven.
Deliveroo wil maar één ding: besparen, besparen, besparen – Maarten Post, voorzitter ZZP Nederland
‘We geven de koeriers veel meer vrijheid,’ zegt Philip Padberg, directeur van Deliveroo Nederland, tegen Elsevier Weekblad. ‘Het gaat om echte ondernemers, met alle rechten en plichten die bij ondernemerschap komen kijken.’
Koeriers krijgen meer vrijheid
Het bedrijf praat al langer met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Deliveroo maakt samen met Foodora en UberEats deel uit van de sterk groeiende fietskoeriermarkt, waarop studenten en ondernemers per fiets gezonde en ongezonde maaltijden van derden aan de deur brengen.
De markt vraagt volgens Padberg om een nieuw model, en de koeriers zelf ook. ‘Onder de huidige wetgeving mag een werknemer in loondienst niet zomaar beslissen dat hij of zij even voor een halfuurtje op de fiets stapt om een maaltijd te bezorgen. Dit nieuwe model geeft onze koeriers meer vrijheid.’ Natuurlijk heeft ook Deliveroo er baat bij: het bedrijf draagt zo veel minder verantwoordelijkheden voor zijn fietskoeriers.
Niet alleen voor hipsters: felgekleurde bezorgers bestormen de markt
Administratieve rompslomp
Padberg heeft naar eigen zeggen belangrijke lessen getrokken uit de pilot, waarbij koeriers als zelfstandigen werkten: de vergoeding per bestelling moest omhoog (met 25 cent naar 5 euro per bestelling), en Deliveroo moet een collectieve aansprakelijkheidsverzekering regelen. Ook kwam Padberg met het idee voor een ‘Rider’s Forum’, zodat koeriers toch het idee hebben dat ze bijdragen aan het bedrijf.
De administratieve rompslomp kan het best buiten de deur worden ondergebracht. Ook daarbij helpt Deliveroo. Padberg wordt in zijn beslissing gesteund door onder anderen adviseur Hugo-Jan Ruts, die stelt dat het voor een scholier of student niet veel uitmaakt of hij een WW-uitkering opbouwt.
Doen! Kan ook anoniem! Het is tijd voor actie. Laat van je horen 👇 #Deliveroo https://t.co/dIZxSWVK2k
— Bastiaan Meijer (@BWVMeijer) 23 augustus 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Kritiek van Asscher
Zo rooskleurig is het allemaal niet, volgens minister Asscher. ‘De jongens en meisjes die door de stad fietsen en zelf maar hun verzekering moeten regelen en zelf bij de belastingdienst moeten aangeven dat ze zogenaamd zzp’er zijn,’ briest hij in een interview met BNR. ‘Dat is natuurlijk onzin. Echt een keuze die ik niet sociaal vind.’
Hij laat de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) onderzoek doen naar het bedrijf. Het ministerie meldt dat het al tijden spreekt met Foodora, Deliveroo en UberEats over de rechten van jongeren die op deze markt werken. De bedrijven maken deel uit van de ‘klus-economie’, of de ‘on demand economy’, die de markt verstoort, maar ook nieuwe uitdagingen met zich brengt voor bijvoorbeeld de arbeidsmarkt.
Haken en ogen
UberEats laat jongeren die een carrière als fietskoerier ambiëren, solliciteren met een druk op de knop in de app. Dat zij in feite ondernemer worden, en zelf verantwoordelijk zijn voor belastingen en hun verzekeringen, hebben ze vaak niet door.
Ook aan het model van Deliveroo ‘zitten nog wel wat haken en ogen’, erkent het bedrijf. Deliveroo kan aan de zelfstandigen geen gratis opleidingen aanbieden, en naast de aansprakelijkheidsverzekeringen zijn er andere verzekeringen die het bedrijf niet kan aanbieden.
Schemerzone
Volgens Maarten Post, voorzitter van stichting ZZP Nederland, wil het bedrijf van Padberg maar één ding: ‘Besparen, besparen, besparen.’ ‘Dit riekt naar een schijnconstructie,’ aldus Post. ‘Als de fietskoeriers zzp’er wilden worden, hadden ze dat zelf wel gedaan. Deze jongens op de fiets zijn geen ondernemers, Deliveroo trekt gewoon zijn handen af van zijn verantwoordelijkheden.’
Post, die bang is dat deze schijnconstructies slecht zijn voor het imago van ‘de echte zzp’er’, denkt dat de Inspectie SZW zal concluderen dat er sprake is van schijnondernemerschap. ZZP-expert Pierre Spaninks betwijfelt dat. ‘De bezorgers van Deliveroo zitten in een schemerzone, en die is door Asscher zelf gecreëerd.’
Fictieve dienstbetrekking
In april vorig jaar werd een AMvB (algemene maatregel van bestuur) aangenomen waardoor overeenkomsten zoals die tussen freelancefietskoeriers en opdrachtgevers niet meer onder ‘fictieve dienstbetrekkingen’ vallen. Was dat wel het geval geweest, dan had de fietskoerier sociale zekerheden gekregen waarvoor Deliveroo deels verantwoordelijk was geweest.
In de Eerste Kamer sloegen senatoren van D66, CDA, SP en GroenLinks alarm over deze regeling. Zij vreesden toen al ‘dat deze wegcontractering grote nadelige gevolgen had voor de inkomenszekerheid van opdrachtnemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, die zich daaraan vanuit een zwakke onderhandelingspositie moeilijk konden onttrekken’. Toch werd de AMvB doorgevoerd.
Criteria
Het ministerie van Sociale Zaken geeft aan dat het niet verwacht dat de fietskoeriers onder fictieve dienstbetrekking voor gelijkgestelden en thuiswerkers vallen, omdat de fietskoeriers hiervoor te weinig uren maken. Een woordvoerder onderstreept dat beide partijen akkoord moeten gaan voordat er sprake is van uitsluiting van de fictieve dienstbetrekking.
‘Het is overigens nog maar de vraag of fietsbezorgers fiscaal bezien als zelfstandig ondernemers werkzaam zijn en recht op zelfstandigenaftrek hebben, zoals in de media wordt gesuggereerd,’ zegt het ministerie. ‘Ondernemers moeten namelijk onder meer voldoen aan de criteria van zelfstandigheid, ondernemersrisico, continuïteit en omvang en het urencriterium van 1.225 uur per jaar.’