Als een roedel wolven stortte de linkse oppositie zich woensdagavond 18 september op Nicolien van Vroonhoven (NSC), de vervanger van Pieter Omtzigt. De hele dag gromden en grauwden GroenLinks-PvdA, D66, CDA, SP, Volt, ChristenUnie, PvdD en DENK naar de noodrechtprocedure rond de ‘asielcrisis’-maatregelen van het kabinet. Geert Wilders (PVV) en Dilan Yeşilgöz (VVD) gaven geen krimp.
Volgens Wilders is er niks aan de hand. Het parlement kan zich weliswaar niet uitspreken over de bestuurlijke maatregelen van PVV-minister Marjolein Faber, maar wel over een voortgangswet die achteraf de juridische basis legt voor die besluiten.
‘Het is dus niet ondemocratisch,’ herhaalde Wilders keer op keer. Hij toonde zich geduldig, beminnelijk zelfs. Hij wilde het nog wel een keer uitleggen. De gebruikelijke sneer naar de concurrenten bleef achterwege. Een verzoenlijke Wilders, iedereen moest er een beetje aan wennen.
Oppositie kreeg geen greep op Wilders en Yeşilgöz
Wilders en andere fractieleiders hadden zich kennelijk voorgenomen dat het debat dit keer niet mocht ontaarden in een kooigevecht. Yeşilgöz was iets minder positief over de noodwetprocedure, maar gaf evenmin toe dat het kabinet de Tweede en Eerste Kamer terzijde schuift.
Pas na de dinerpauze, toen tijdelijk NSC-fractieleider Van Vroonhoven aan het woord kwam, had de oppositie beet. Ze roken het. NSC is opgericht vanuit rechtsstatelijke principes en vanuit het idee dat de Kamer scherper moet controleren, omdat kabinetten anders in het duister dingen bedisselen waarvan burgers de dupe kunnen worden. Hoe kon NSC akkoord gaan met noodwetgeving en het omzeilen van het parlement?
Van Vroonhoven had zichzelf een lichte toon aangemeten. Ze verdedigde de noodwetprocedure door te zeggen dat de Raad van State de juridische houdbaarheid van dit traject zou toetsen. Daarmee oogstte ze meteen het verwijt dat ze zich achter de Raad van State probeerde te verschuilen. Dat is nogal laf voor een partij die zich altijd profileerde als verdediger van grondrechten en zorgvuldig bestuur.
Oppositie grilde Van Vroonhoven tijdens ABP
Vervolgens zei Van Vroonhoven dat NSC in de kabinetsonderhandelingen gedaan had gekregen dat de op basis van noodrecht uitgevaardigde immigratiebesluiten ‘dragend gemotiveerd’ moeten worden in een wet. Maar wie beoordeelt straks wat ‘dragend gemotiveerd’ is, wilde Rob Jetten (D66) weten.
Van Vroonhoven antwoordde dat de vier NSC-ministers in het kabinet dat zouden doen. Opnieuw dook de oppositie erbovenop. Want wat als de vier ministers straks in het kabinet worden overstemd? Gaat NSC dan toch akkoord? Jetten: ‘Het kabinet beslist hierover dus achter gesloten deuren. U laat PVV-asielminister Marjolein Faber haar gang gaan en de Kamer kan het niet beoordelen.’
Van Vroonhoven versprak zich en liet doorschemeren dat er in de formatie allerlei juridische adviezen werden besproken. Hoezo? Wat wist de NSC-fractieleider dat haar collega-Kamerleden niet wisten?
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) had eerder al het kabinet gevraagd om alle stukken te overleggen, en dan vooral de de juridische adviezen waarin harde noten zijn gekraakt over de toelaatbaarheid van de noodrechtprocedure voor het asielbeleid. CDA’er Henri Bontenbal zong mee in het linkse koor. Hij vindt die noodrechtprocedure niet netjes, niet democratisch. Hij ziet er ook het voordeel niet van. ‘Het kan toch ook met spoedwetgeving?’
Van Vroonhoven kreeg tijdens APB geen steun van de coalitie
Wilders had ’s ochtends ronduit gezegd dat artikel 110 en 111 van de Vreemdelingenwet de noodrechtprocedure in ‘buitengewone omstandigheden’ toestaan. Van Vroonhovens verdediging was minder robuust. Telkens bracht ze weer iets naar voren om de procedure te billijken. Bijvoorbeeld de in de kabinetsformatie gemaakte afspraak dat niet premier Dick Schoof in zijn eentje erover gaat, maar dat het hele kabinet hierover zal besluiten.
Maar op die manier maakte Van Vroonhoven zich telkens weer kwetsbaar, want – zoals Mirjam Bikker (ChristenUnie) betoogde – als sprake is van een noodsituatie, dan ziet iedereen meteen wat er aan de hand is. Als het kabinet er zoveel gedoe over moet maken, dan is er kennelijk geen sprake van een noodsituatie.
Intussen bleven coalitiepartners PVV, VVD en BBB in hun bankjes zitten en kwamen ze niet naar voren om Van Vroonhoven te helpen en haar door het debat te slepen. Misschien omdat ze vonden dat NSC een pijnlijk lesje verdiende. Maar misschien ook omdat Van Vroonhoven zo aan het spartelen was, dat hulp van de drie anderen kon worden uitgelegd als bewijs van de zwakte van NSC.
Van Vroonhoven ging donderdag overstag
‘Het kabinet kan op basis van de noodprocedure asielbesluiten nemen en pas drie maanden naderhand kunnen Tweede en Eerste Kamer er iets over zeggen. Dit is een novum in de politieke geschiedenis. Mevrouw Van Vroonhoven, doet u zich dit niet aan!’ fulmineerde Timmermans (GroenLinks-PvdA).
Van Vroonhoven boog niet. Ze bleef overeind, ook al nam de oppositie haar anderhalf uur lang onder handen. Overtuigend klonk ze niet. Zelf zei ze over de noodwetgeving: ‘Het is op het randje.’ Om meteen weer te herhalen dat NSC pal staat voor fatsoenlijk bestuur.
Maar donderdagochtend koos zij de kant van de linkse fracties in hun eis tot openbaarmaking van de ambtelijk juridische adviezen in deze kwestie. Daarmee zette Van Vroonhoven premier Dick Schoof voor het blok.
Schoof stemde erin toe de gevraagde stukken binnen vier uur naar de Kamer te sturen. Daarmee worden de adviezen openbaar en dat geeft opnieuw voedsel aan de discussie over het gebruik van de noodprocedure in de Vreemdelingenwet.
Kabinet blijft vasthouden aan overeengekomen financiën
De linkse oppositie kon zich in de handen wrijven: dit smaakte naar meer. NSC bleek kwetsbaar. Hierop zullen de linkse aanvallen zich de komende tijd concentreren.
Wilders gedroeg zich de hele dag poeslief. Hij debatteerde met feiten, niet met persoonlijke aanvallen. Een enkele keer maakte hij grapjes over de verzoenlijke toon die hij dit keer had gekozen. De hele dag kabbelde het debat voort. Misschien kan de Kamer nog iets doen aan de btw-verhoging op sport, kranten en tijdschriften. D66 en CDA denken dat een forse heffing op e-sigaretten (‘het vreselijke vapen’) evenveel geld in de schatkist laat vloeien als die btw-verhoging.
Het CDA stelde ook voor om 5 miljard euro uit het Klimaatfonds naar de landbouwsector te sluizen, onder meer voor mestvergistingsprojecten. Maar erg kansrijk lijkt niet dit, omdat het kabinet moeizaam overeenstemming bereikte over de financiën. Als daaruit één puzzelstukje wordt weggehaald – laat staan een bedrag van 5 miljard euro – dan stort het hele politieke bouwwerk in.
Timmermans en Wilders botsten tijdens APB
Timmermans (GroenLinks-PvdA) kwam ’s ochtends naar voren als de grote tegenspeler van Wilders. Hij maakte een zelfverzekerde indruk. Hij speelde de klassieke sociaal-democraat met verwijzingen naar de klassenvijand: ‘De VVD is de loopjongen van het grootkapitaal.’
Wilders interrumpeerde: ‘Hoe kan het dat het publieke vertrouwen in de politiek fors is toegenomen sinds u in de oppositie zit? Zou het zo kunnen zijn dat het een met het ander te maken heeft?’ Timmermans: ‘Omdat u valse hoop wekt. U belazert de mensen. U belooft ze een lagere eigen bijdrage in de zorg, maar de zorgpremie gaat met 200 euro omhoog. U beloofde een hoger minimumloon, maar dat komt er niet.’
Pas ’s avonds had de gezamenlijk optrekkende oppositie de zwakke plek in de coalitie gevonden. De fractieleiders probeerden NSC-vervanger Van Vroonhoven in haar eigen woorden te laten verstrikken. Geregeld betoogden ze dat de met ziekteverlof thuis zittende Pieter Omtzigt die asielnoodwet nooit zou hebben geaccepteerd. Maar dat was een veronderstelling.
Van Vroonhovens uithoudingsvermogen werd zwaar op de proef gesteld. Toen de roedel wolven eindelijk afdroop, slaakte ze een gilletje van opluchting.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
