Het is stuitend dat de UvA haar samenwerking met een Israëlische universiteit heeft beëindigd onder druk van pro-Palestijnse activisten. De Hebreeuwse Universiteit staat juist bekend om haar inzet voor diversiteit en samenwerking tussen Israëlische en Palestijnse studenten, schrijft Maarten de Gruyter.
Vermoedelijk heeft men op de burelen van de UvA dinsdagochtend, bij het vernemen van de opgelaaide gevechten in Gaza, gedacht dat men een goede beslissing had genomen op 13 maart. Alle menselijke drama’s en de uitzichtloze situatie van de 59 gijzelaars die nog altijd worden vastgehouden, sterkten het college van bestuur vast in de gedachte dat het stopzetten van de samenwerking met de Hebreeuwse Universiteit gerechtvaardigd was. Maar is dat wel zo?
Fysieke verbeelding van de Holocaustervaring
In het voorjaar van 2012 was ik voor het eerst in Israël. Het zou de eerste van vele reizen naar dit bijzondere, intrigerende, ingewikkelde en prachtige land worden. Als praktiserend katholiek trok de bakermat van mijn geloof mij al jaren, maar dat was niet de hoofdreden van dit eerste bezoek.
Op de eerste ochtend van mijn verblijf bezocht ik het Holocaustmuseum Yad Vashem. Het imposante, door architect Moshe Safdie ontworpen gebouw staat bol van symboliek. Het is een verbeelding van de Holocaustervaring.
Een van de meest indrukwekkende en emotionerende ruimtes is het Kinderherdenkingsmonument. Dit is een ondergrondse ruimte, waarin kaarslicht via spiegels oneindig lijkt te reflecteren. Dit creëert de illusie van duizenden flonkerende sterren – een ontroerend eerbetoon aan de 1,5 miljoen Joodse kinderen die in de Holocaust zijn vermoord. De duisternis in combinatie met het zachte licht en de gefluisterde namen van de kinderen maakte het een intense emotionele ervaring.
Joodse, Arabische en Palestijnse wetenschappers werken samen
Vanaf Yad Vashem is het een kleine tien minuten rijden naar de Hebreeuwse Universiteit (HU) van Jeruzalem, de hoofdreden van mijn bezoek. Daar ontmoette ik professor Yuval Dor, een autoriteit op het gebied van diabetes type 1 onderzoek.
Ik was hier namelijk niet als vastgoedondernemer, maar als voorzitter van stichting DON (Diabetes Onderzoek Nederland). Het onderzoek dat wij daar financierden, was gericht op de regeneratie van bètacellen. Dit zijn de cellen die insuline aanmaken en die bij een diabetespatiënt door het eigen immuunsysteem zijn vernietigd.
We ontmoetten elkaar op de campus, in het cafetaria van het Frank Sinatra International Student Center, waar in 2002 een Hamasterrorist zichzelf opblies met de dood van negen studenten en ruim tachtig gewonde jongeren tot gevolg.
Het bijzondere van de onderzoeksgroep van Yuval was dat die zich kenmerkte door een enorme etnische diversiteit: Joodse, Arabische en Palestijnse wetenschappers werkten er samen en waren bezig met wat hen bond in plaats van met wat hen uit elkaar kon drijven
Band tussen de universiteit en het leger
Na deze eerste kennismaking ben ik nog heel vaak naar Israël afgereisd en heb ik me verdiept in de complexiteit van het land en zijn verschillende volken. Omdat mijn ervaring met de HU er juist een was van verbinding en inclusie, raakte de recente beslissing van de Universiteit van Amsterdam (UvA) mij enorm.
De UvA maakte op 13 maart bekend dat het een decennialange samenwerking met de Hebreeuwse Universiteit beëindigt. Wat mij betreft exemplarisch voor hoe wereldwijd academische centra zwichten voor de druk van Hamas sympathiserende anarchisten.
De reden die de adviescommissie opvoerde, was de vermeende band tussen de universiteit en het leger. Het lijkt mij utopisch om te verwachten dat in een land dat sinds zijn oprichting door de Verenigde Naties in 1948 onder vrijwel constante dreiging van vernietiging staat, het leger niet alom aanwezig is. Belangrijker is denk ik of de academische vrijheid van de HU in het geding is. En hier heeft de adviescommissie geen bewijzen voor.
Geen prioriteit voor de veiligheid en inclusie van Joodse studenten
In Amsterdam is er geen prioriteit voor de veiligheid en inclusie van de Joodse studenten, maar voor de exclusie van een gerenommeerd academisch instituut van een bevriende natie. Ondanks de aanwezigheid van de opleiding geschiedenis aan de UvA, is het gebrek aan historisch besef stuitend. Dat juist de UvA met haar twijfelachtige oorlogsverleden deze beslissing neemt, is wrang.
In tegenstelling tot bijvoorbeeld de christelijke VU, die veel meer weerstand bood tegen de bezetter en haar antisemitische maatregelen, bracht de UvA sujetten als hoogleraar Snijder voort die namens de bezetter de Kultuurkring oprichtte. Deze kring die later de Nederlandse Kultuurraad ging heten, moest zorgen dat de Nederlandse wetenschap en het culturele leven zich op nazi-Duitsland zou gaan richten.
Zijn collega hoogleraar Van Dam deed het niet veel beter als initiatiefnemer van de beruchte loyaliteitsverklaring voor studenten. Met het ondertekenen hiervan verklaarde studenten zich loyaal aan de bezetter. Wie niet tekende, mocht geen college meer volgen.
Joodse UvA-alumni geven hun diploma terug
De timing van de bekendmaking van het besluit, een belangrijke Joodse feestdag, was ook bijzonder te noemen: op de dag van Het Vasten van Esther en vlak voor Poerim.
De symboliek is niet ver weg: Het Vasten van Esther herinnert aan het driedaagse vasten dat koningin Esther uitriep voordat ze de Perzische koning Ahasveros benaderde om haar Joodse volk te redden van het vernietigingsplan van de hoveling Haman. Het vasten symboliseert nederigheid, gebed en voorbereiding op Poerim, de feestdag die de overwinning en redding van de Joden viert. Een soort Joods carnaval waarop men elkaar in de maling neemt.
Veelgehoorde vraag in de Joodse gemeenschap was dan ook of rector magnificus Peter-Paul Verbeek een Poerimgrap had uitgehaald. De realiteit is echter weinig humoristisch. Meerdere Joodse UvA-alumni hebben dan ook aangekondigd hun diploma symbolisch terug te geven.
Uitsluiten onderwijsinstituut is contraproductief
Het typeert het morele en vooral academische verval van de UvA dat ze een instituut als de mede door Einstein opgerichte Hebreeuwse Universiteit, voortbrenger van vijftien Nobelprijswinnaars, cancelt.
Juist deze universiteit zet zich als geen ander in voor diversiteit, inclusie en samenwerking tussen Israëlische en Palestijnse studenten. Meer dan 16 procent van de studentenpopulatie van 24.000 studenten is Palestijns en jaarlijks krijgen 500 Palestijnse jongeren de mogelijkheid om kosteloos aan de HU te komen studeren. Dit onder de vleugels van onder anderen de Palestijnse professor en tevens vicepresident Mona Khoury.
De HU is open over het feit dat militairen en politieagenten toegang hebben tot de universiteit en kunnen participeren in academische programma’s. Meermaals heeft de HU bij de UvA aangedrongen op een open dialoog.
Het past een universiteit in een democratisch land als Nederland niet om onder druk van terroriserende vandalen zeer twijfelachtige politieke keuzes te maken. Het uitsluiten van een onderwijsinstituut dat zich juist inzet voor samenwerking tussen de met elkaar strijdende bevolkingsgroepen, is ondoordacht, stuitend en vooral contraproductief. Yuval Dor zal in ieder geval op mijn blijvende steun en vriendschap kunnen rekenen, nu meer dan ooit.