Mark Thiessen dacht tijdens deze verkiezingsrace terug aan een fragment van oud-presidentskandidaat John McCain uit 2008. Hierin kwam de Republikein op voor zijn opponent Barack Obama. Thiessen verlangt terug naar de tijd waarin politici nog normaal met elkaar omgingen.
Wat mij deze Amerikaanse verkiezingscampagne het meest raakte, was – gek genoeg – een filmclip van John McCain uit 2008. Bij een kiezersbijeenkomst vertelt een oudere vrouw hem dat ze zijn tegenstander Barack Obama niet vertrouwt en dat ze denkt dat hij een Arabier is – een destijds opkomende complottheorie. Voordat ze haar verhaal afmaakt, neemt McCain de microfoon uit haar handen, schudt zijn hoofd en zegt: ‘Dat is hij niet. Hij is een fatsoenlijke familieman met wie ik gewoon wat meningsverschillen heb.’
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ik verbaasde me over dit fragment, omdat het vandaag de dag onvoorstelbaar is dat een Republikeinse politicus dit zou doen. En ik schrok ervan hoe mijn reactie tegenovergesteld was aan mijn reactie in 2008, toen ik dit filmpje eveneens zag. Toen verbaasde ik me over de vrouw. Nu over McCain.
Ik schrijf vaak over hoe radicaal-rechtse populisten stap voor stap onze democratieën veranderen. Het bewijs daarvoor zit niet in directe voorbeelden, maar in kijken naar wat er vandaag gebeurt en het stellen van één vraag: had je dit tien jaar geleden normaal gevonden?
Bij McCain zag ik dat het ook andersom kan. Pak een voorbeeld uit het recente verleden en vraag je af: zou dit nu nog normaal zijn? De veranderingen van ons democratische systeem lees je niet in de krant van vandaag. Je ziet ze niet op X. Je ziet ze pas echt in de achteruitkijkspiegel.
Net als de oudere mevrouw in het filmpje en veel Republikeinse kiezers heb ik heimwee naar een wereld die niet meer bestaat.
Alleen verlang ik niet terug naar een mythisch verleden zoals zij, maar naar één dat echt heeft bestaan. Een tijd waarin politici normaal met elkaar omgingen. Waarin wederzijds respect de norm was. Waarin landgenoten die het oneens waren gewoon met elkaar konden praten. Waarin debatten op feitelijke basis werden gevoerd. Waarin liberale vrijheden de verdedigingslinie van onze politiek waren en niet iets om stuk te maken en om gokjes mee te wagen.
Het is nog niet zo lang geleden, maar er lijken eeuwen verstreken.
Simpele verklaringen voor winst Trump
De simpele verklaringen voor de overwinning van Donald Trump vliegen me inmiddels om de oren en ik ben ze zat. Wanneer een politicus zo de tijd naar zijn hand zet, dan komt dat omdat de tijdgeest in zijn of haar voordeel is. En tijdgeest wordt niet veroorzaakt door politiek, politiek wordt veroorzaakt door tijdgeest. Er is geen beleidsvoorstel dat een tijdgeest kan keren. Die wordt beïnvloed door zaken als grote gebeurtenissen, moraliteit, technologie en verhalen.
Tel eens op wat er de laatste vijftien jaar is gebeurd: een diepe economische crisis, daarna grote vluchtelingenstromen, een pandemie, oorlog op het Europese continent, de hoogste inflatie sinds decennia, een energiecrisis en -transitie, en een ongekende voortdurende informatierevolutie in de vorm van internet, sociale media en AI. Dan kunnen er gekke dingen gebeuren.
Op grote gebeurtenissen hebben we weinig invloed, maar op moraliteit, technologie en verhalen wel. Politiek volgt de samenleving en dat is waar de tijdgeest moet worden gekeerd. We moeten opnieuw bepalen wat we acceptabel en onacceptabel vinden. We moeten stappen ondernemen om ons minder te laten leiden door technologie. En we moeten het verhaal van de vrije samenleving een update geven die het klaarmaakt voor de komende 100 jaar en voor de strijd tegen onvrijheid en autocratie die nu gaande is.
Lees alles over de Amerikaanse verkiezingen in ons liveblog
Soms nodig om de microfoon af te pakken
De politiek – beter gezegd: het grote democratische midden – heeft als taak de normen van onze vrije samenleving te bewaken. Zij zijn poortwachters tegen radicale krachten als Trump en Wilders. Te vaak hebben ze die functie verwaarloosd, met als argument dat er vooral naar de kiezers moet worden geluisterd.
Maar een democratie is niet alleen luisteren, het is een gesprek. En om een goed gesprek te hebben, moet je ook grenzen stellen. Dan is het soms nodig om de microfoon af te pakken, zoals John McCain deed bij die oudere mevrouw. Doe je dat niet, dan blijft ze praten. En hoe onredelijk ze voor jou ook klinkt, anderen zullen haar horen. En haar woorden vreten aan de fundamenten van wat we belangrijk vinden. Zonder verzet verspreiden ze zich tot in alle lagen van de samenleving. Totdat je erachter komt dat wat ooit lelijk was, ineens normaal is geworden.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
