President Donald Trump laat geen mogelijkheid onbenut om druk op Oekraïne te zetten. Maar door een verdrag te sluiten met Europese landen kan Oekraïne het de Amerikanen juridisch onmogelijk maken om onmisbare grondstoffen op te eisen, schrijft econometrist en financieel activist Pieter Lakeman in een ingezonden opinie.
Begin februari maakte Donald Trump bekend dat de Verenigde Staten, in ruil voor militaire steun tegen Rusland, zeldzame waardevolle grondstoffen van Oekraïne willen ontvangen. De totale waarde van deze Oekraïense grondstoffen wordt geschat op minstens 7.000 miljard tot 14.000 miljard euro.
Maar enkele dagen nadat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky met dit plan had ingestemd, maakte Trump bekend dat de Verenigde Staten naar de vijand waren overgelopen en dat de Russen het door hun bezette gebied waar de grondstoffen liggen, mogen houden.
Uit het plan dat Zelensky in oktober publiceerde, blijkt dat hij met toenmalig president Joe Biden had afgesproken dat de Verenigde Staten Oekraïne militair zouden blijven steunen, en dat Oekraïne de eigen natuurlijke rijkdommen wilde delen met de Verenigde Staten én de Europese Unie.
Kort nadat Trump naar de vijand was overgelopen, eiste hij van Oekraïne voor 500 miljard euro aan grondstoffen. Dat zouden de kosten van de reeds geleverde Amerikaanse militaire hulp zijn geweest. Enkele dagen later eiste hij zelfs alle grondstoffen van Oekraïne (dus met een waarde van veertien keer 500 miljard euro).
Trump benadeelt ook EU-belangen
Met deze eis benadeelt Trump de belangen van Oekraïne, maar ook de belangen van de EU. Oekraïne heeft in Europa verreweg de grootste voorraden van deze onmisbare grondstoffen.
Zondag 23 februari dreigde Trump het Oekraïne zelfs onmogelijk te maken het elektronicasysteem Starlink te gebruiken. Als dat zou gebeuren, worden leger en luchtmacht van Oekraïne verregaand beperkt in hun operatiemogelijkheden. Vooralsnog sluit de eigenaar van dit systeem, Elon Musk, zich niet bij dit dreigement aan.
Wanneer Rusland gestolen grondstoffen aan de Verenigde Staten overdraagt, worden de Verenigde Staten overigens geen eigenaar, maar heler van die grondstoffen. Een oud gezegde luidt: ‘De heler is erger dan de steler’. Het Nederlandse strafmaximum voor diefstal is vier jaar gevangenis, voor heling zes jaar.
Verdrag met Europese bondgenoten
Trump wil bij het uitoefenen van druk geen mogelijkheid onbenut laten. Om te voorkomen dat hij Oekraïne verder onder druk kan zetten, en om tegelijkertijd zoveel mogelijk uitvoering te geven aan de overeenkomst tussen Biden en Zelensky, lijkt het zinvol deze afspraken zo snel mogelijk op te nemen in een verdrag met enkele Europese bondgenoten. Te denken valt aan Engeland (hoewel geen EU-lid), Frankrijk en Duitsland.
Zo’n verdrag moet bepalen dat de Verenigde Staten niet juridisch eigenaar van Oekraïense grondstoffen kunnen worden.
Er moet bijvoorbeeld worden geregeld dat Oekraïne een beperkt deel van de grondstoffen juridisch aan Europese staten overdraagt (zodat deze als belanghebbenden kunnen worden gezien) en dat juridische overdracht van de grondstofrechten aan andere staten, naast de goedkeuring van Oekraïne, ook de goedkeuring van de Europese ondertekenaars nodig heeft.
Dit om te voorkomen dat Trump of Poetin toch nog in een later stadium Oekraïne onder druk kan zetten.
Overdracht juridisch onmogelijk
Met zo’n verdrag kan Oekraïne het juridisch onmogelijk maken dat de Amerikanen het land dwingen tot een juridisch geldige overdracht van grondstoffen aan de Verenigde Staten.
Hoewel zo’n verdrag het niet onmogelijk maakt dat de Verenigde Staten als heler of steler van de voorraden optreden, lijkt die kans dan klein. Anders zouden de Verenigde Staten zichzelf wel erg te kijk zetten als internationale handelspartner.