De Europese Commissie raamt fraaie groeicijfers voor de komende jaren. Maar er liggen risico’s op de loer. Dit zijn de bedreigingen die de Commissie noemt, en de bedreigingen die de Commissie niét noemt.
De Europese Commissie publiceerde lang niet zo’n gunstige raming als de herfstraming van vorige week. De Europese economie groeit volgens de Commissie dit jaar met 2,2 en volgend jaar met 2,1 procent. De Nederlandse economie groeit zelfs met 3,2 procent in 2017 en 2,7 procent in 2018.
Maar risico’s zijn er ook. Bij het maken van de raming gaat de Commissie er om ‘technische redenen’ vanuit dat het Verenigd Koninkrijk onderdeel blijft van de Europese interne markt. Dit staat allerminst vast. Naast Brexit noemt de Europese Commissie als risico bijvoorbeeld de dreiging van oorlog tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea.
Risico’s van de nog steeds torenhoge schuldenberg van de Griekse staat noemt de Europese Commissie niet. Die van Italiaanse zombiebanken ook niet.
Dit zijn de risico’s die de Commissie noemt en de risico’s die de Commissie niet noemt.
Oorlog met Noord-Korea
‘Geopolitieke spanningen in de wereld’ kunnen zorgen voor minder vertrouwen onder investeerders, bedrijven en consumenten, schrijft de Europese Commissie. ‘Militaire actie kan niet worden uitgesloten’ in Noord-Korea.
Het is niet de enige plek waar spanningen kunnen leiden tot minder groei in Europa. Ook het Midden-Oosten, Oekraïne, de Zuid-Chinese zee en Iran worden genoemd. Die kunnen het vertrouwen aantasten, maar ook bijvoorbeeld zorgen voor hogere prijzen van grondstoffen als olie.
Brexit
De Commissie meldt met gevoel voor understatement dat het vertrek van de Britten uit de Europese Unie ‘niet zo gladjes’ hoeft te verlopen als in de raming is aangenomen. Daarin wordt dus om ‘technische redenen’ verondersteld dat de Britten onderdeel blijven van de interne markt.
Lees ook: Nederland is nog lang niet Brexit-proof
Hoeveel dit kan uitmaken, vermeldt de herfstraming dan weer niet. De Europese Commissie zegt er opvallend weinig over. Het Internationaal Monetair Fonds zei bij zijn raming van Europa wél dat de Brexit mogelijk erg ‘beschadigend’ kan zijn voor het Europees herstel.
Actie van de Amerikaanse centrale bank
De Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse centrale bank, is van plan om zijn opkoopprogramma af te bouwen en te beëindigen: de geldpers kan daar eindelijk uit omdat de economie weer goed draait.
Als dit te snel gebeurt, wordt lenen en investeren in Europa ook duurder, waarschuwt de Europese Commissie. Het zou namelijk Amerikaanse beleggers minder happig kunnen maken om over de grens – zoals in Europa – geld uit te lenen.
Harde landing in China
De Europese Commissie verwacht dat de Chinese economie weleens voor problemen kon zorgen. Die verwachting is niet zo gek: het nationale inkomen in China groeit al dertig jaar met 7 tot 10 procent per jaar. De laatste jaren neemt de schuld snel toe. De economie komt een keer in een dip terecht.
Een recessie in China kan grote gevolgen hebben. Zeker als China – of andere landen – daardoor protectionistische maatregelen nemen. Europa zou problemen in China vooral voelen doordat er minder mogelijkheden zijn om te handelen met het buitenland.
Oprisping Griekse crisis
De problemen in Griekenland zijn niet weg totdat de schuldenberg is verdwenen, en het duurt nog wel even voordat dit het geval is. Aan de eurocrisis heeft het land een schuld van 320 miljard euro overgehouden: 1,8 maal het nationale inkomen. Ook is er weinig perspectief op economische groei waarmee die som geld kan worden afgelost.
Lees ook: Zo gaat het echt met Griekenland
Het gaat nu goed in Griekenland, maar het is niet uitgesloten dat de problematiek weer opspeelt. De ervaring leert dat Griekse problemen dan snel Europese problemen worden. De Europese Commissie meldt optimistisch dat de Griekse staatsschuld in 2019 zal dalen naar 1,7 maal het Griekse nationale inkomen.
Italiaanse zombiebanken
‘Recente overheidsmaatregelen om acute risico’s in zwakkere banken kunnen helpen om het leenkanaal te ontstoppen en risico’s te verkleinen,’ vermeldt de herfstraming onder het kopje ‘Italië’. Dat is wat mild.
Het Italiaanse bankwezen heeft voor tientallen miljarden euro’s aan leningen in de boeken die nooit meer worden terugbetaald. Door het economisch herstel zijn de vooruitzichten wat verbeterd, maar het is nog altijd de vraag hoe goed Italiaanse banken in staat zijn te overleven.
Afgelopen voorjaar werden nog twee banken, de Veneto Banca en de Banca Popolare di Vicenza, failliet verklaard. Ze worden geliquideerd door de Italiaanse overheid. Het is moeilijk in te schatten hoe ernstig de situatie bij andere banken is. Voordeel is wel dat de meeste Italiaanse banken vrij klein zijn.