‘Het is ons gelukt,’ met die woorden presenteerde minister Wouter Koolmees (D66) het concept-pensioenakkoord woensdag in Den Haag. Na negen jaar onderhandelen wordt het Nederlandse pensioenstelsel vernieuwd, mits de leden van vakbond FNV akkoord gaan. De komende jaren dreigden pensioenkortingen voor miljoenen Nederlanders en er was de politiek veel aan gelegen om dat te voorkomen. Dat is waarschijnlijk van de baan, maar wat verandert er nog meer? Vier antwoorden over het pensioenakkoord.
Wat behelst het vandaag gepresenteerde pensioenakkoord?
Het is een van de grootste hervormingen van het Nederlandse pensioenstelsel. Dat wordt volgens minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ‘flexibeler en persoonlijker’.
De druk op de traditionele polder om tot een pensioenakkoord te komen, was groot. In het huidige stelsel zijn de pensioenfondsen verplicht om een reserve aan te houden die ervoor zorgt dat er altijd genoeg geld in kas is om (toekomstige) pensioenen uit te keren. De koek van dat stelsel was op, nu jongeren zonder vaste contracten nauwelijks nog pensioen opbouwen.
Die buffer is niet meer nodig in het nieuwe stelsel, omdat huidige werknemers geen garantie meer krijgen over de hoogte van hun toekomstige pensioen. Zonder de garantie is een buffer ook niet meer nodig.
In het nieuwe stelsel gaan de huidige werkenden voor hun eigen pensioen sparen – de premie die zij nu betalen, draagt niet meer bij aan de pensioenen van oudere generaties. Voor mensen van rond de 45 jaar ontstaat er dan een knelpunt, volgens de Sociaal Economische Raad. Zij verliezen de steun van jongere generaties die niet meer aan het pensioen van oudere generaties meebetalen, zoals dat eerst gebruikelijk was.
Lees ook dit commentaar van Joris Heijn: Korting pensioenen geen reden tot bangmakerij
Omdat de 45-plussers zelf niet hun volledige carrière enkel voor zichzelf hebben gespaard, dreigen zij met een pensioengat te blijven zitten van tientallen miljarden euro’s. Daarvoor moet compensatie komen, maar hoe is nog onduidelijk. Waarschijnlijk zal die rekening grotendeels door jongere generaties moeten worden betaald.
Die blijven hoe dan ook met een groot probleem zitten. Zolang zij geen vast contract hebben en daarmee niet automatisch pensioen opbouwen, zullen ze dat zelf moeten doen. Hoevelen van hen zich dat bewust zijn, is de vraag. Zij lopen het risico tegen het einde van hun loopbaan met een mager aanvullend pensioen te zitten.
In het nieuwe stelsel blijven generaties overigens wel voor elkaar betalen. Jongeren en gepensioneerden moeten nog jarenlang de 45-plussers compenseren. En als de pensioenen dreigen te worden gekort, terwijl de pensioengelden van jongeren flinke rendementen opleveren, wordt een deel daarvan afgeroomd.
Gepensioneerden kunnen juist opgelucht ademhalen nu de kortingen van de baan lijken te zijn. Sterker nog, als de financiële situatie van pensioenfondsen verbetert, worden de pensioenen sneller verhoogd, omdat er geen buffers meer zijn die moeten worden aangevuld.
Wat gebeurt er met de AOW-leeftijd?
Voor de politiek was dat de andere grote kwestie die moest worden getackeld. Werknemers protesteerden steeds feller tegen de stijging van de AOW-leeftijd. Door het akkoord wordt die tijdelijk bevroren. Twee jaar lang wordt deze vastgezet op 66 jaar en 4 maanden. Daarna stijgt de AOW-leeftijd naar 67 jaar in 2024. Aanvankelijk zou de grens van 67 al in 2021 zijn bereikt.
Na 2024 blijft de AOW-leeftijd meestijgen met de levensverwachting, maar niet meer zo snel als nu. Vanaf 2025 stijgt de AOW-leeftijd met acht maanden als de levensverwachting een jaar omhoog gaat. Dat is vier maanden minder dan nu.
Lees ook dit opiniestuk van Michiel Dijkstra over de pensioencrisis: Pensioenakkoord geen toverstaf voor oude dag
Als tegemoetkoming aan mensen met zwaar lichamelijk werk biedt het kabinet de kans op een vervroegd pensioen van drie jaar. Die kans is er voor iedereen, al trekken vooral werknemers die minder dan 19.000 euro bruto per jaar verdienen er profijt van. Hun werkgever hoeft geen boete te betalen als zij met vervroegd pensioen gaan. Als personeel dat meer dan 19.000 euro verdient met vervroegd pensioen gaat, moet de werkgever wel een boete aan de overheid betalen.
Waarom is het slechts een ‘principe’-pensioenakkoord?
Het is nog niet helemaal zeker dat het pensioenakkoord er definitief komt. Voordat de benodigde wetswijzigingen naar het parlement worden verstuurd, moet duidelijk zijn of de grootste vakbond van Nederland akkoord gaat. De FNV gaat een referendum onder al haar leden houden.
De uitslag daarvan wordt als advies naar het ledenparlement van de vakbond gestuurd, want het is een raadgevend refendum. De 105 leden van het ledenparlement beslissen uiteindelijk of zij akkoord gaan met het pensioenakkoord.
Waarom is het ledenparlement van de FNV zo belangrijk?
Het ledenparlement is het belangrijkste orgaan van de FNV. De 105 leden controleren het bestuur en beslissen over de voorstellen die het bestuur doet, zoals het akkoord voor dit pensioenstelsel.
Lees ook:Alle 26 sectoren, zoals de metaalindustrie en de ambtenarij, die bij de FNV zijn aangesloten, hebben vertegenwoordigers in dat parlement zitten. Ook bonden die zich bij de FNV hebben aangesloten, zoals de Nederlandse Vereniging voor Journalisten en de Nederlandse Politiebond, zijn in dat parlement vertegenwoordigd.
Niet elke sector telt evenveel vertegenwoordigers. Dat hangt af van de grootte van de sector. Zo zitten er in het parlement 17 mensen namens de sector ‘senioren’. Daar tegenover zit er maar één persoon voor de sector ‘jong’.
Ook mag er slechts één iemand in het ledenparlement van de FNV stemmen namens de ‘zelfstandigen’. Voor deze groep had dit pensioenakkoord nog een onverwachte verrassing: iedere zzp’er wordt verplicht een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Hoe dat precies moet werken, is onduidelijk. Op Twitter liet D66 al weten hier alleen mee akkoord te gaan als de premie ‘betaalbaar’ is en ‘er geen zelfstandigen van de verzekering mogen worden uitgesloten’. Een petitie tegen dat voorstel is al ruim 3.500 keer ondertekend.