Het nieuwe kabinet gaat mogelijk tientallen miljarden lenen om grote problemen aan te pakken zoals de klimaatcrisis, de stikstofcrisis en het achterstallig onderhoud van infrastructuur. Dat blijkt uit formatiestukken in handen van de NOS.
Volgens de ChristenUnie staat het plan helemaal nog niet vast. Volgens CU-voorman Gert-Jan Segers gaat het om een opzetje van de VVD dat ‘strategisch is gelekt naar de NOS’. Volgens hem is ook nog helemaal niet zeker dat CDA en D66 akkoord zijn met de plannen.
Wat staat er in de plannen?
Om hoeveel geld het precies gaat, is ook nog niet duidelijk, en ook niet waar dat dan precies naartoe gaat. Maar volgens de NOS gaat het om grote eenmalige uitgaven. Geld lenen is door de extreem lage rente aantrekkelijk. Nederland kan vrijwel gratis lenen op de kapitaalmarkt.
Lees ook dit commentaar van Marijn Jongsma: De staat kan best meer lenen, als het maar verstandige investeringen zijn
De stukken zouden vorige week aan de formatietafel zijn ingebracht. Met negen partijen werd besproken hoe de meest urgente problemen gefinancierd zouden kunnen worden. VVD, D66 en CDA hebben de financiële uitgangspunten met elkaar besproken. Er wordt de komende weken nog verder over onderhandeld.
EU-regels omzeilen
De partijen zouden de Europese regels willen omzeilen door het geld buiten de begroting te houden. Daardoor voorkomen partijen dat het geld bij het EMU-saldo wordt opgeteld. Het EMU-saldo is het verschil tussen de verwachte inkomsten en uitgaven van een land. Volgens Europese regels mag dat niet meer bedragen dan 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Door deze investeringen niet mee te tellen, omzeilt het kabinet dus die regels.
Rutte III investeert al flink met het groeifonds voor de vernieuwing van de economie. Voor dat fonds wordt de komende vijf jaar in totaal 20 miljard euro beschikbaar gesteld. Dat geld gaat naar kennisontwikkeling, innovatie en infrastructuur.
Na het instellen van de fondsen voor de eenmalige uitgaven zouden de partijen wel terug willen naar de normale begrotingsregels. Omdat er op sommige gebieden meer wordt geïnvesteerd, willen ze op andere gebieden bezuinigen. Buiten deze miljardeninvestering valt de rest van de politieke afspraken gewoon onder de begrotingsregels.
Grens aan de lasten
Nieuw is ook dat de drie partijen zouden vinden dat het toekomstige kabinet een grens moet instellen aan de hoogte van belastingen en premies voor burgers en bedrijven. De lastendruk mag in de regeerperiode niet verder omhoog dan in het begin is afgesproken, wat er ook gebeurt. Als gevolg heeft dat bijvoorbeeld dat een verhoging van de zorgsalarissen niet kan worden betaald via een hogere winstbelasting voor bedrijven, meldt de NOS.
In het algemeen, zo staat in de plannen, moet het uitgangspunt van een nieuw regeerakkoord zijn dat lastenstijging voor burgers moet worden beperkt. Waar mogelijk moet worden overgegaan tot lastenverlichting.
Wat zijn de reacties?
‘Dat is politiek met een kleine p,’ zei CU-leider Gert-Jan Segers maandag bij OP1. Mark Rutte had een blaadje bij zich. Hij zei: “Joh, we zijn nagegaan hoe de fiscale afspraken eruit zouden kunnen zien.” Hij heeft dat uitgedeeld, dat is niet ingenomen. En dat wordt nu op een strategisch moment aan de NOS toegespeeld. Dat is de achtergrond van dit verhaal.’ Het slaat volgens Segers ‘nergens op’. ‘Het zijn geen afspraken, ik geloof dat het een exercitie was van Mark Harbers van de VVD.’ Volgens Segers wordt het nu naar buiten gebracht alsof D66 en CDA akkoord zijn, maar is dat niet zo. ‘Die andere twee hebben die afspraken ook niet gemaakt.’
‘En de zorg dan?’ vraagt PVV-Kamerlid Fleur Agema zich af. ‘Dringt na 1,5 jaar maatschappelijke ontwrichting, uitgestelde ziekenhuiszorg en overbelaste medewerkers nog niet door dat daar wat bij moet?’
‘De Nederlandse staatsschuld is binnen de Euro-groep veel te laag, dus nu geld lenen tegen 0 procent is slim,’ twittert Eerste Kamerlid en partijvoorzitter van GO Henk Otten. ‘Financier daarmee forse belastingverlaging voor middeninkomens zodat koopkracht en BNP groeien, dan blijft schuldquote op peil. Hiervoor pleit GO al jaren.’
‘Onze overheden zijn verslaafd aan schulden geworden,’ twittert Europees Parlementslid Rob Roos (JA21). ‘Geld lenen doe je alleen als je kan investeren om meer rendement te maken en daarmee een economische groei genereert voor Nederland. Ik zie dat bij geen enkel onderwerp.’