De Turkse economie en lira zijn al jaren instabiel, maar de laatste paar maanden gaat het wel heel slecht. Zo stegen de prijzen vorig jaar met 36 procent. Wat is daar aan de hand? En raakt het de Nederlandse economie?
Elke week moeten de Turken meer betalen in de supermarkt, voor hun gasrekening en aan de benzinepomp. In december stegen de prijzen al met 13,6 procent, op jaarbasis met 36 procent. Het hoogste niveau in bijna twintig jaar, blijkt uit cijfers van het Turkse statistiekbureau Turkstat. Volgens de Turkse president Recep Tayyip Erdogan komt het door de buitenlandse valutahandelaren. Zij zouden een internationale rentelobby tegen Turkije voeren.
Maar economen wijzen op een probleem waar de hele wereld mee kampt: de torenhoge prijzen voor gas, elektriciteit, motorbrandstoffen, voeding en kleren. Daar heeft ook Nederland last van. Zo steeg de inflatie hier in november met 5,2 procent ten opzichte van november het jaar ervoor. Het was de grootste toename in 39 jaar.
Erdogans aanpak werkt averechts
Hoe kan het dat de prijzen in een jaar tijd dan in Turkije met 36 procent stijgen? Normaal gesproken verhoogt een centrale bank de rente om de inflatie te beteugelen. Maar Erdogan heeft een eigen theorie. Hij heeft de rente de afgelopen jaren juist verlaagd. Opeenvolgende presidenten van de Turkse centrale bank hebben Erdogan gesmeekt dat niet te doen, maar die zijn eenvoudigweg de laan uitgestuurd, en vervangen door marionetten.
Erdogan wil met deze ingreep de economie stimuleren, zodat bedrijven goedkoop leningen kunnen afsluiten, goedkoper spullen kunnen produceren en exporteren. Met tot nu toe als enige resultaat waar alle centrale bankiers al voor waarschuwden: de inflatie giert omhoog, en de Turken kunnen hun dagelijkse boodschappen niet meer betalen. Veel Turken zijn tot grote armoede vervallen.
Daar komt bij dat de Turkse economie harde klappen krijgt van de coronapandemie. Het land leunt zwaar op toerisme, maar die toeristen blijven nu weg. En met zijn controversiële beleid jaagt Erdogan buitenlandse investeerders weg.
Wat is de invloed van de Turkse inflatie op de Nederlandse economie?
Die is gering, volgens Elwin de Groot, hoofd macrostrategie bij de Rabobank. Turkije mag dan wel een redelijk belangrijke handelspartner van Nederland zijn, maar het heeft vooral zelf last van zijn inflatie. Dat komt doordat de inflatie wordt veroorzaakt door de zwakke lira. De goederen die Turkije importeert zijn alleen voor henzelf duurder. In 2020 verzond Nederland voor 3,2 miljard euro aan goederen naar dat land, blijkt uit cijfers van het International Trade Centre (ITC). Het gaat dan vooral om machines, vervoersmaterieel en chemische producten. Voor Nederland staat Turkije op de zestiende plek op de ranglijst van belangrijkste handelspartners.
‘De enige manier hoe de inflatie in Turkije kan doorsijpelen naar het buitenland, is via de export,’ zegt De Groot. ‘Maar je ziet eigenlijk zelden dat als een land met hoge inflatie te maken heeft, dat de rest van de wereld dat importeert.’ En ook in dit geval gebeurt het niet. Voor 1 euro krijg je 15 Turkse lira, voor Nederland is het dus heel goedkoop om de producten uit Turkije te importeren. Zo importeerde Nederland in 2020 voor 4,5 miljard euro aan goederen uit Turkije, aldus het ITC. Voor Turkije staat Nederland op de achtste plek als exportland. ‘Als de Turkse lonen stijgen, en als de producten dus duurder worden en vervolgens de exportprijzen omhooggaan, dan kan het doorsijpelen naar het buitenland,’ zegt De Groot. Die lonen stijgen wel iets, maar nog niet voldoende om de stijgende prijzen bij te houden, dus laat staan om meer loon over te houden. Dus voorlopig ligt dit scenario niet voor de hand.