Reacties op de kritiek van Hans Hoogervorst op de euro

‘Een vertrek uit de eurozone mag geen taboe zijn,’ schreef oud-VVD-minister Hans Hoogervorst afgelopen week in EW.  Wat waren de reacties op zijn betoog, dat hij herhaalde in tv-programma Buitenhof?

1.In het kort. Hoe luidde het betoog van Hoogervorst?

‘Als wij nu nog de vrije keuze hadden, zou de Nederlandse politiek op dit moment vrijwel zeker de Europese munt niet durven invoeren. De gevaren van inflatie, onhoudbare schulden en de stabiliteitsrisico’s zouden te groot worden geacht,’ schrijft Hoogervorst.

De oud-minister van Financiën, Economische Zaken en  Volksgezondheid wijst erop dat het extreme monetaire beleid heeft geleid tot opgeblazen huizenprijzen en aandelenmarkten en een explosie van schulden.

Wat Hoogervorst vooral verkeerd ziet aflopen, is dat de Europese Centrale Bank (ECB) om onjuiste redenen de rente laag houdt. Dat doet de bank niet om de economie te stutten, maar volgens Hoogervorst om de rentelasten voor landen met hoge staatsschulden binnen de perken te houden.

De ECB wordt gedomineerd door landen die in grote meerderheid een staatsschuld van ruim boven de 100 procent hebben, schrijft Hoogervorst. ‘Binnen de ECB heeft de centralebankpresident van Duitsland net zo veel stemrecht als die van Griekenland, Cyprus, Malta of Portugal.’

Kort samengevat moet de ECB in Hoogervorsts ogen een veel behoudender koers gaan varen. Nederland moet die koers langs verschillende fronten zien af te dwingen. Via Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, en via politieke wegen.

‘Als dit allemaal niets uithaalt, zal de Nederlandse politiek er uiteindelijk niet aan kunnen ontsnappen om de mogelijkheid tot uittreding uit de eurozone als een allerlaatste middel onder ogen te zien, hoeveel goede redenen er ook zijn om hier voorzichtig mee om te gaan,’ schrijft Hoogervorst.

2.Wat waren de reacties van de politiek?

Op Twitter regende het reacties uit politieke hoek. Als een van de eersten reageerde Pieter Omtzigt, die zegt een debat met minister Sigrid Kaag (D66) van Financiën te willen voeren over deze ‘zeer relevante vraag’.

‘Precies wat de SGP al jaren vindt, blij met steun van de oud-minister,’ schrijft Europees Parlementslid voor de SGP Bert-Jan Ruissen.

‘”Plichtsverzuim van de centrale bank,” zegt deze VVD’er. Honderd procent mee eens, maar het kabinet onder leiding van zijn partij, slikt het perverse beleid dat inflatie veroorzaakt, en huidige prijzen doet stijgen,’ twittert Tweede Kamerlid Mahir Alkaya van de SP.

Europarlementariër voor JA21 Rob Roos bepleit een referendum. ‘Hier verdampt het spaargeld, in Frankrijk en Italie verdampt de gigantische schuldenberg. Dus wij kunnen er van alles van vinden maar er gaat niks veranderen want zij vinden het daar prima zo. Daarom: een referendum over de houdbaarheid en toekomst van de #euro.’

Hoogervorst wrijft de Europese Centrale Bank de hoge inflatie aan, wat ook verbazing wekt. ‘Hoe is toch mogelijk dat Hans Hoogervorst over inflatie spreekt maar verzuimt de stijgende energieprijzen te noemen? Dit is nog niet het begin van een analyse. Maar een rant [tirade, red.],’ vindt Paul Tang, europarlementariër voor de PvdA, die in een andere tweet schrijft dat Hoogervorst naar zijn eigen partij moet wijzen, en niet naar de ECB. ‘Een wonderlijk spel van vingerwijzen.‘

3.En wat vinden de economen?

Hoogleraar Lex Hoogduin geeft Hoogervorst gelijk in zijn analyse dat de Europese Centrale Bank ver achter de feiten aanloopt, en eerder op de inflatie had moeten reageren. Maar er zijn ook veel economen die flinke kritiek hebben op Hoogervorst.

Econoom en Nieuwsuur-journalist Mathijs Bouman is het meest uitgesproken: ‘Speculeren op “uit de euro stappen” mag alleen als je uitlegt hoe je dat zou doen, wat de gevolgen zijn en welk wisselkoersregime je daarna kiest. Anders is het gewoon gelul.’

En daarin krijgt Bouman veel bijval van andere economen. Samengevat: stap je uit de euro, en voer je de gulden weer in, dan is het maar de vraag wat je staat te wachten. Misschien hebben beleggers veel vertrouwen in de gulden, en stijgt de koers ten opzichte van de euro. Dat heeft dan wel tot gevolg dat Nederlandse bedrijven aan concurrentiekracht inboeten.

Nederlandse producten worden fors duurder. Bovendien zorgt het voor een flinke afwaardering van de pensioenfondsen, die hun bezittingen voor 85 procent over de grens hebben belegd.

Wantrouwen beleggers de gulden, dan daalt de munt ten opzichte van de euro. De reeds uitgegeven staatsschuld blijft vermoedelijk genoteerd in euro’s, en die schuld wordt (fors) hoger als Nederland een zwakke gulden heeft.

‘Nederland is een van de grote motoren achter de euro, en was ook na het sluiten van het Verdrag van Maastricht in 1991 apetrots op de monetaire samenwerking,’ zegt hoogleraar geld en banken van de Universiteit van Tilburg Harald Benink (57).

Benink hekelt vooral ‘het sfeertje’ dat door Hoogervorst, maar ook door veel politici, wordt gecreëerd rond de euro. Hij zet ook vraagtekens bij de naïviteit van Hoogervorst, die ervoor pleit om de Duitsers onder druk te zetten met ‘de joker van uittreding’.

‘Duitsland gaat daarin nooit mee, want dat trekt de Europese kaart als de euro onder vuur komt te liggen.’ De Einbindung van Duitsland, de inbedding van het land in Europa na de Tweede Wereldoorlog, is daarvoor te diep ingesleten, legt de hoogleraar uit.

Benink onderschrijft de kritiek van Hoogervorst op de zwakke plekken van de euro. Maar die zijn er vooral doordat de lidstaten het monetaire beleid van de centrale bank niet stutten met begrotingsbeleid. ‘Je moet bereid zijn risico’s te delen op nieuwe staatsschulden. Zoals nieuwe Europese fondsen voor de financiering van de Europese ambities op het gebied van klimaat en digitalisering.’

4.Wie is Hans Hoogervorst?

Hans Hoogervorst (65) was in de periode 2002-2007 minister van Financiën en van Economische Zaken (kabinet-Balkenende I) en minister van Volks­gezondheid in de kabinetten-Balkenende II en III. Een van zijn belangrijkste wapenfeiten was de invoering per 2006 van het nieuwe zorgstelsel, met een basisverzekering voor alle Nederlanders.

In 2007 werd Hoogervorst de baas bij de financiële toezichthouder AFM, de Autoriteit Financiële Markten. Van 2011 tot 2021 was hij voorzitter van de Inter­national Accounting Standards Board, een organisatie waar de standaarden voor jaarverslagen (de boekhoudregels) worden vastgesteld.