Geen ‘gratis’ geld meer voor de Nederlandse overheid en de hypotheekrente loopt snel op. Wat is er aan de hand? Hoeveel zorgen moeten we ons maken?
Op donderdag 9 juni komen de bestuurders van de Europese Centrale Bank (ECB) voor de verandering eens niet bijeen in Frankfurt, maar in het tijdelijke kantoor van De Nederlandsche Bank aan de Amsterdamse Amstel. Het zal een bijeenkomst zijn onder hoogspanning, want de problemen waarmee de monetaire autoriteiten worden geconfronteerd, stapelen zich op. Na jaren waarin de bestuurders vooral moesten besluiten over het aanjagen van de economie via een hogere inflatie, staan zij nu voor een bijna tegenovergestelde opgave. De van corona herstellende economie blijven stimuleren, en tegelijk de torenhoge inflatie temmen.
Lees dit omslagverhaal uit januari terug: Rente en inflatie gaan omhoog. Wat nu?
Temmen kan door de rente te verhogen, maar juist dat schaadt de bedrijvigheid. Dus moeten centrale bankiers een gevaarlijk pad bewandelen, tussen een hoge inflatie en een economie die in een diepe recessie kan belanden.
Maar wat ze straks in Amsterdam ook besluiten: het tijdperk van ultralage rentes is ten einde. Andere partijen nemen er geen genoegen meer mee. Het zijn de financiële instellingen die de biljoenen euro’s en dollars van sparende Nederlanders, Amerikanen en Chinezen beleggen. Die eisen namens die spaarders een hogere rente, ter compensatie van de gestegen inflatie. En dat merken de kopers van een huis die wekelijks van de bank te horen krijgen dat de rente stijgt, en overheden die plotseling weer rente moeten betalen over staatsobligaties die zij uitschrijven om geld op te halen om hun begroting sluitend te krijgen.
Welke implicaties heeft de gestegen rente? EW sprak met deskundigen, en zet de gevolgen op een rij voor de economie, de begroting, het huis en de beleggingsportefeuille.
Europese Centrale Bank heeft belangrijke rol gespeeld
De club van president Christine Lagarde en Klaas Knot, als baas van De Nederlandsche Bank (DNB) ook automatisch bestuurder bij de ECB, heeft een belangrijke rol gespeeld in het creëren van een ongekende situatie waarbij veel mensen die geld uitlenen, niet langer rente ontvangen, maar zélf rente moeten betalen. Eind 2020 kende de helft van de Nederlandse uitstaande bedrijfs- en staatsobligaties een negatieve rente. Wat tot een paar jaar daarvoor nog ongekend was, werd in rap tempo normaal.
De rol van de ECB is om de inflatie in toom te houden rond de 2 procent, via een lange, indirecte en onzekere keten. Van origine bepaalt de ECB enkele kortlopende rentetarieven die zij banken berekent als die (deels verplicht) geld stallen, of lenen bij de centrale bank (de beleidsrente, zie ‘Nog negatief’ hieronder). Het idee is dat die rente doorsijpelt in de rest van de economie. Allereerst in de rentes van geld dat banken elkaar lenen, vervolgens in spaargeld, bedrijfsleningen, hypotheken en staatsschulden.
Als de economie kwakkelt en consumenten de hand op de knip houden, zijn bedrijven geneigd de prijzen te verlagen om toch klandizie te krijgen. De centrale bank kan dan de rente verlagen, zodat bedrijven goedkoper lenen, meer investeren, de economie aantrekt en burgers meer loon krijgen. Die gaan dan (hopelijk) meer besteden, zodat prijzen weer stijgen.
In de nasleep van de kredietcrisis verlaagde de ECB de rente, maar niet genoeg om de economie aan de praat te krijgen. Vandaar dat de ECB, in navolging van de Amerikaanse Fed, staats- en bedrijfsobligaties ging opkopen. Daarmee kwam er een uitzonderlijk grote koper in de markt bij. Geheel volgens de economische wetmatigheid dat hoe groter de vraag is naar obligaties, hoe lager de rente, daalden de rentes op de kapitaalmarkten snel.
Lees verder onder het kader
Van crisis naar crisis
2007 De kredietcrisis breekt uit, financiële markten staan in vuur en vlam. In het najaar van 2008 wordt ook de ‘echte’ economie wereldwijd geraakt. De Europese Centrale Bank (ECB) verlaagt een belangrijk tarief, de beleidsrente – de rente die banken ontvangen op overtallig spaargeld – van 3,25 naar 2 procent. Een ongekend grote stap,
2009 De werkloosheid loopt hard op en de economie krijgt forse tikken. De ECB verlaagt de beleidsrente naar 0,25 procent.
2012 De kredietcrisis loopt over in de eurocrisis. De ECB zet de beleidsrente op 0 procent. Voormalig ECB-president Mario Draghi houdt zijn ‘Whatever it takes’-speech – koste wat het kost, de euro wordt gered.
2014 De economie kwakkelt. De beleidsrente wordt negatief: -0,10 procent. Nog nooit eerder vertoond.
2015 De ECB kocht al gericht schulden op van vooral de zuidelijke landen. Dit jaar start het opkopen van staatsobligaties van alle landen in het eurogebied.
2022 Door de energiecrisis loopt de inflatie op. De ECB bouwt het opkoopprogramma af en de beleidsrente, die sinds 2019 op -0,5 procent staat, gaat wellicht naar 0 procent.
Maar de ECB en de Amerikaanse Fed zijn niet de veroorzaker van de dalende rente. ‘De dalende rente sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft te maken met het wereldwijde spaaroverschot. De wereld is steeds rijker en welvarender geworden,’ zegt Lukas Daalder (54), beleggingsstrateeg bij vermogensbeheerder BlackRock. ‘Dat zie je in de Verenigde Staten en Europa, maar ook in opkomende markten. China is zelf een heel grote spaarpot geworden.’
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout