De rente stijgt lekker door. Lastig voor huizenkopers, maar nodig om de economie gezond te houden. Wat zijn de gevolgen van de hogere rente voor burgers, ondernemers en de overheid?
Rente raakt iedereen. Bij het kopen van een huis bijvoorbeeld, of het afsluiten van een zakelijke lening. Rente zorgt dat het spaartegoed groeit en schulden zwaarder wegen.
In de jaren tot 2022 was de rente ongekend laag. De spaarrekening leverde nauwelijks tot geen rente op en als er meer dan 100.000 euro op een spaarrekening stond, moest er zelfs voor worden betaald: een negatieve rente kenden de spaarders niet eerder.
Voor burgers, overheden en bedrijven die geld wilden lenen, was die lage rente prettig. Zo was de hypotheekrente historisch laag: een huizenkoper kon een groter bedrag lenen bij dezelfde maandlasten. De huizenprijzen stegen daardoor op ongekende wijze.
Lees verder onder het kader
‘Hypotheekrente stabiliseert in 2023’
Oscar Noorlag (53), Van Bruggen Adviesgroep
‘De maandlasten bij een hypotheek van 500.000 euro lagen begin 2022 bruto op ongeveer 1.715 euro, bij een rente van 1,45 procent en tien jaar vast. Begin 2023 was de rente 5 procent en bedroegen de brutomaandlasten ongeveer 2.685 euro. Dat is bijna 1.000 euro meer,’ zegt Oscar Noorlag van Van Bruggen Adviesgroep.
‘Het verschil in nettomaandlasten is iets kleiner als gevolg van de hogere renteaftrek, maar het verschil van ongeveer 430 euro blijft nog steeds groot.
‘Huizenprijzen zijn erg afhankelijk van hoeveel er kan worden geleend en dat is naast de rente afhankelijk van de inkomens. De rentes bewegen in 2023 tot nu toe weinig. Sommigen hebben zelfs de hoop dat de rente aan het einde van het jaar nog licht gaat dalen als duidelijk wordt of de inflatie in 2024 naar de 2 procent gaat.
‘De afgelopen maanden zien we wel al grote loonstijgingen en die zorgen ervoor dat huishoudens behoorlijk meer kunnen lenen. Opvallend is vooral dat veel starters hun kans schoon zien.
‘Doorstromers, huiseigenaren die op zoek zijn naar een volgende woning, lijken iets voorzichtiger te zijn. Terwijl de huidige woningmarkt voor hen eigenlijk behoorlijk gunstig is. Wie zijn huis tegen een redelijke prijs in de verkoop zet, weet zijn woning meestal snel te verkopen, enkele uitzonderingen daargelaten. Vervolgens heeft die doorstromer wel wat te kiezen, want er staan meer woningen in de verkoop dan een paar jaar geleden.
‘Sinds vorig jaar zomer zal de verkoopwaarde van hun huidige woning iets minder zijn geworden, maar dat geldt ook voor de prijs van de volgende woning. Bovendien hebben ze veel overwaarde en kunnen de meeste doorstromers hun huidige hypotheek met een lage rente meenemen, zodat ze alleen over het deel dat ze extra gaan lenen de hogere rente hoeven te betalen.
‘Als ook de doorstromer minder voorzichtig wordt, is er een behoorlijke kans dat de huizenprijzen binnenkort stabiliseren en daarna weer licht gaan stijgen.’
De regering kon ook goedkoop geld lenen om begrotingstekorten te dichten. Pensioenfondsen op hun beurt hadden het lastig. Door de lage rente moesten ze meer kapitaal opzijzetten om de pensioenen voor de toekomst veilig te stellen. Pensioenfondsen indexeerden niet meer en met een hoge inflatie werd het pensioen steeds minder waard.
Sinds 2022 is er veel veranderd. De inflatie steeg zo snel, vooral door de hogere energieprijzen en de oorlog in Oekraïne, dat de Europese Centrale Bank (ECB) de vraag naar goedkoop geld wilde afremmen.
In de zomer van 2022 greep de ECB in en verhoogde de beleidsrente, voor het eerst in elf jaar. In korte tijd ging de beleidsrente in zeven grote stappen van min 0,5 procent in juli 2022 naar 3,5 procent in mei 2023. Niet eerder ging dat zo snel. De prijzen in de Europese Unie stegen namelijk te hard, oordeelde de ECB. De inflatie steeg tot ver boven de gewenste 2 procent.
Lees hieronder verder
Een hogere rente maakt geld duurder en sparen aantrekkelijker. Mensen en bedrijven geven minder uit, wat de economie afremt. Als de vraag afneemt, drukt dat de prijzen en zo helpt de rente om de inflatie terug te brengen naar het ideale niveau, hoopt de ECB.
De huizenkoper merkte het. Net als de ondernemer en de overheid. Er is onrust, maar die hogere rente is nodig. EW zet de gevolgen op een rij.
1.Wat betekent de hogere rente voor de burger?
Nederlanders zijn buitengewoon spaarzaam. En het maakt niet zoveel uit of de rente hoog of laag is. In 2021 hadden Nederlanders samen meer dan 500 miljard euro aan bank- en spaartegoeden. Je zou denken dat een hogere spaarrente de economie ondersteunt. Maar dat is niet zo. ‘De helft van de bevolking heeft een spaartegoed van minder dan 20.000 euro,’ zegt hoofdeconoom Marieke Blom (48) van ING. ‘Dan kan de spaarrente wel stijgen, maar dat is geen vooruitgang waarvan je extra brood gaat kopen. Voor de meeste mensen is spaargeld gewoon een potje dat ze achter de hand hebben. En daar ga je niet heel anders mee om als de rente verandert.’
Lees hieronder verder
Wat juist pijn kan doen, is een hogere hypotheekrente. Die is in korte tijd gestegen van 1,5 naar 4,5 procent voor tien jaar vast. Gevolg: er worden minder huizen gebouwd en verkocht. De huizenprijzen dalen licht, verkopers zien hun huis langer te koop staan en er wordt minder snel overboden. Maar een correctie was nodig. ‘De woningmarkt was wel wat oververhit. Dus kan afkoeling geen kwaad,’ zegt Peter Hein van Mulligen (49), hoofdeconoom bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Bovendien: niet iedereen lijdt pijn. ‘Veel huishoudens hebben de afgelopen jaren overgesloten naar lagere rentes en de hypotheek voor langere tijd vastgezet,’ zegt Blom van ING. ‘Dat heeft echt wel wat gedaan voor het besteedbaar inkomen.’
Hoofdeconoom Van Mulligen wijst erop dat de huizenprijzen nu terug zijn op het niveau van eind 2021, terwijl het renteniveau terug is bij wat we een paar jaar geleden nog normaal vonden. ‘De hypotheekrente is een tijd ultralaag geweest, waardoor geld lenen bijna gratis was. Iedereen wist dat het niet zo kon doorgaan. Uiteindelijk moest de wal het schip een keer keren,’ zegt Van Mulligen.
Blom wijst er wel op dat mensen met veel overwaarde in hun huis geneigd zijn om makkelijker geld uit te geven. ‘De waarde van de woning wordt toch enigszins onder druk gezet. En daarvan weten we dat het iets doet met hoeveel geld mensen besteden. Ga je wel of niet nog een keer verbouwen of verduurzamen? Dat doe je makkelijker als je veel overwaarde hebt op je huis.’
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout