Deze Europese verkiezingscampagne kon je het gevoel krijgen dat Europa een ondergaand Avondland is, of juist een ‘stralende stad op een heuvel’. Welk beeld komt het dichtst bij de werkelijkheid? Zes grafieken over de economische stand van Europa.
1. Slim continent..
Allereerst het goede nieuws. Er is geen continent met zo’n hoogwaardige economie als Europa. Liefst 33 van de 50 meest complexe economieën ter wereld, zoals gemeten door Harvard University, bevinden zich in Europa.
2. … maar ook een naïef continent…
Er zijn drie economische machtsblokken: de Verenigde Staten, China en Europa. De EU is als enige volstrekt afhankelijk van de boze buitenwereld voor de cruciale energiebronnen olie en gas. De Amerikanen produceren grofweg evenveel als ze verbruiken, en ook China heeft een flinke eigen olie- en gasproductie. Europa is zo rijk als Amerika, maar zo kwetsbaar als opkomend ontwikkelingsland India.
3. … dat haar kracht verwaarloost…
Europa heeft zich volledig op vrijhandel gestort. Dat heeft voordelen (specialisatie) en kwetsbaarheden (energie). En werkt alleen als je blijft investeren in je kracht. Juist daar gaat het mis. De EU blijft ver achter als het gaat om investeringen in kennis en innovatie (R&D). De Verenigde Staten geven daar 3,5 procent van hun economie aan uit, en China bijna 2,5 procent. De EU haalt een krappe 2 procent.
4. … en is ingehaald…
Dat de Europese investeringen in nieuwe kennis en technologie achterblijven, is extra zorgelijk gezien China de EU een paar jaar geleden al inhaalde qua economische omvang. China investeert dus niet alleen relatief meer in kennis en innovatie, maar ook in absolute zin.
5. … waar bedrijven met een boog omheen lopen…
Dat de EU achterblijft, heeft het bedrijfsleven door. Jarenlang was Europa de plek om als buitenlands bedrijf een fabriek, of onderzoekslab te openen. Jaarlijks ging er zo’n 400 tot 500 miljard euro aan ‘buitenlandse directe investeringen’ naar de EU. Maar in een paar jaar tijd zijn die investeringen volledig verdampt en vloeien er per saldo juist investeringen weg.
Update: Op de y-as staat miljard euro, dat moet miljoen euro zijn
6. … en toch blijft Europa goed bezig
Met zulke cijfers is het geen wonder dat er zorgen zijn over het Europese vestigingsklimaat. Om de haverklap is er somber nieuws over de industrie. Weer een fabriek gesloten, weer productie afgeschaald. Toch is dat beeld vertekend.
De industrie schommelde flink door corona, de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis en de plotselinge terugkeer van inflatie. Maar wie uitzoomt, ziet dat de Europese industrie nog precies evenveel produceert als vóór corona. Niet spectaculair, maar ook niet dramatisch.
Interessant zijn bovendien de verschuivingen binnen de industrie. De bulkindustrie (denk aan staal en basischemie) heeft het zwaar, mede door de hoge energieprijzen. Dat is slecht voor Europa’s ‘strategische economie’ – maar die had het continent feitelijk toch al niet, gezien zijn afhankelijkheid van buitenlandse energie. En economisch gezien zit daar ook niet de grootste winst.
Die zit bij hoogwaardige productie. En die groeit flink door. De zogeheten hoogtechnologische industrie produceert 29 procent meer dan vijf jaar geleden. De farmaceutische industrie zelfs 46 procent meer.
Geen wonder dat Novo Nordisk (dat een nieuw medicijn tegen obesitas op de markt bracht) en ASML (dat unieke chipmachines maakt) uitgroeiden tot enkele van de waardevolste bedrijven in de EU. Beleggers die hun geld in die bedrijven staken, maakten flinke rendementen: de afgelopen vijf jaar bij Novo Nordisk gemiddeld 40 procent per jaar, en bij ASML 36 procent per jaar.
Europa is zwak én sterk
Europa heeft dus fundamentele zwaktes. Het continent is volledig afhankelijk van buitenlandse energie, en wordt ook steeds meer afhankelijk van buitenlandse ‘basisindustrie’. En het investeert te weinig in kennis en onderzoek. Tegelijk specialiseert Europa zich gewoon verder en maakt het steeds uniekere producten.
Als de buitenwereld meewerkt, heeft Europa dus een welvarende toekomst voor de boeg. Áls…