Nederlandse gemeenten gaven in 2022 – het meest recente cijfer – samen 69,5 miljard euro uit. De inkomsten lagen op 73,2 miljard euro. Ze hielden dus 3,7 miljard over. Dit overschot is hoger dan in 2021, toen gemeenten 1,8 miljard euro overhielden.
Gemeenten krijgen geld van de Rijksoverheid via het Gemeentefonds – in 2022 was dat 40,2 miljard euro. Wat zij daarmee doen, mogen ze zelf bepalen. De overige gemeentelijke inkomsten bestaan uit onder meer specifieke uitkeringen van het Rijk, huren en pachten, parkeergelden en opbrengsten uit grondverkopen.
Het blad Binnenlands Bestuur constateerde dat ook in 2023 veel gemeenten meer overhielden dan ze uitgaven. Van alle grote steden hield Amsterdam vorig jaar het meeste over: 122 miljoen euro. Vanaf 2026 moeten gemeenten de hand op de knip houden. Het Rijk is namelijk van plan om dan op het Gemeentefonds te korten.
Uit onderzoek van adviesbureau BDO blijkt dat 280 van de 342 gemeenten dan een tekort voorzien in hun begroting. En tekorten leiden tot bezuinigingen én hogere gemeentebelastingen. Zo wil de gemeente Utrecht de onroerendezaakbelasting (ozb) met 12 procent verhogen. Het nieuwe kabinet wil niet dat gemeenten dat doen, maar naast Utrecht kiezen er meer voor die route.