Na jaren soebatten wordt de salderingsregeling dan toch in 2027 afgeschaft. Dat werd hoog tijd. Wel zijn de effecten van afschaffing in de huidige energiemarkt onzeker.
📍Eerst de feiten: opkomst en ondergang van de salderingsregeling
De salderingsregeling werd in 2014 ingevoerd en bleek een van de meest effectieve prikkels voor het stimuleren van zonne-energie. Het idee was simpel: huishoudens met zonnepanelen mochten de stroom die ze terugleverden aan het net verrekenen met de stroom die ze gebruikten. Dit maakte het financieel aantrekkelijk om te investeren in zonnepanelen, wat de energietransitie moest versnellen.
En dat werkte. In 2024 hebben circa 2,5 miljoen huishoudens zonnepanelen op hun daken. De regeling maakte het mogelijk om zonnepanelen in zes tot acht jaar terug te verdienen, een aantrekkelijke termijn voor particulieren.
De populariteit van de regeling brengt ook nadelen met zich. Het elektriciteitsnet raakt steeds vaker overbelast door de pieken in teruglevering. En huishoudens zonder zonnepanelen betalen indirect mee aan de voordelen van hun buren met zonnepanelen, doordat netbeheerkosten gelijk verdeeld blijven. Dit leidde tot steeds meer kritiek op de regeling.
De politiek reageerde hierop. Al in 2017 stond in het Regeerakkoord dat de regeling in 2020 moest eindigen. Maar dat stuitte op verzet. Het duurde tot mei 2024 voor de Tweede Kamer de salderingsregeling afschafte per 1 januari 2027. Op 12 december 2024 stemde de Eerste Kamer hiermee in. En zo eindigt een tijdperk waarin zonnepaneeleigenaren op volle kracht profiteerden van hun investering.
🔴 Waarom het goed is dat de salderingsregeling eindigt
Hoewel de salderingsregeling jarenlang een succesverhaal was, is het logisch dat deze regeling nu wordt afgebouwd. Het belangrijkste doel van de regeling – het stimuleren van zonne-energie – is ruimschoots bereikt. Nederlanders bezitten per hoofd van de bevolking de meeste zonnepanelen van Europa. Het subsidiëren van een techniek die al gemeengoed is geworden, is niet langer nodig.
Bovendien leidde de regeling tot fundamentele ongelijkheden. Huishoudens zonder zonnepanelen betalen via hun energierekening mee aan de voordelen van zonnepaneeleigenaren. Dit komt doordat de kosten voor netbeheer en elektriciteitsvoorziening gelijk worden verdeeld, terwijl zonnepaneeleigenaren relatief minder bijdragen door hun lagere nettoverbruik. De regeling afschaffen leidt tot een eerlijkere kostenverdeling.
Ook de technische kant speelt een rol. De salderingsregeling droeg bij aan de groei van het aantal zonnepanelen, maar die groei legt een enorme druk op het elektriciteitsnet. Netcongestie, waarbij het net de pieken in stroomaanbod niet kan verwerken, is steeds vaker een probleem. Vooral in zonnige periodes leveren huishoudens massaal stroom terug aan het net, wat leidt tot inefficiënties en kosten voor netbeheerders. Het afbouwen van de regeling kan deze druk verminderen.
Het parlement nam bovendien amendementen aan die de negatieve effecten van het afschaffen deels moeten compenseren en ervoor moeten zorgen dat de afschaffing zonder schokeffect verloopt.
🔻Argumenten tegen de afschaffing van de regeling
Diverse organisaties zijn kritisch over de afschaffing van de regeling. Zo vrezen Vereniging Eigen Huis en de Consumentenbond voor financiële schade van eigenaren van zonnepanelen.
Anderen denken dat het afschaffen van de salderingsregeling de energietransitie vertraagt. De verkoop van zonnepanelen is al sterk gedaald. Zonder de regeling wordt de terugverdientijd van zonnepanelen langer, wat nieuwe investeringen kan ontmoedigen. Dit kan vooral kleine huishoudens treffen die nu net overwegen om zonnepanelen te installeren.
Daarnaast is er vrees dat de afschaffing leidt tot een verslechterde positie van zonnepaneeleigenaren ten opzichte van grote energiebedrijven. Terwijl huishoudens een relatief lage vergoeding krijgen voor teruggeleverde stroom, profiteren energiebedrijven van de goedkope inkoop van deze stroom. Sommigen pleiten daarom voor een alternatieve regeling die een eerlijke vergoeding garandeert.
Een veelgehoord argument is ook dat overheid zich onbetrouwbaar toont, door afschaffing van de salderingsregeling voortdurend boven de markt te laten hangen. Daar zit wat in: die onzekerheid is vervelend voor particulieren en zeker voor ondernemers in de installatiebranche, die beslissingen voor de langere termijn willen nemen. Maar elke subsidie kan ooit worden afgeschaft, en in dit geval zat dat er al jaren aan te komen.
Welke effecten heeft het afschaffen van de salderingsregeling?
Voor eigenaren van zonnepanelen veranderen de financiële prikkels. In plaats van de volledige stroomprijs terug te krijgen voor de teruggeleverde elektriciteit, ontvangen zij een lagere terugleververgoeding. Energieleveranciers bieden momenteel gemiddeld tussen de 5 en 11 cent per kilowattuur, afhankelijk van de marktprijs en hun eigen beleid.
Deze daling zal de terugverdientijd van zonnepanelen verlengen, wat particulieren kan aanmoedigen om te investeren in thuisbatterijen. Met een batterij kunnen zij meer van hun eigen opgewekte stroom opslaan en gebruiken, waardoor ze minder afhankelijk worden van het net.
Wel kleven er forse nadelen aan thuisbatterijen. Ze zijn duur, de levensduur is slechts een jaar of tien, en ze lossen vaak het energievraagstuk van een huishouden niet op. In de zomer produceer je meer zonnestroom dan je opslaat. En in de winter wek je overdag te weinig op om de batterij te vullen.
Voor de installatiebranche kunnen de veranderingen dubbel uitpakken. Aan de ene kant kan de vraag naar zonnepanelen afnemen, omdat die financieel minder aantrekkelijk worden voor consumenten. Aan de andere kant biedt de verwachte stijging in de vraag naar thuisbatterijen nieuwe groeimogelijkheden. Installateurs die zich specialiseren in deze technologie, kunnen een concurrentievoordeel behalen.
Energieleveranciers zullen eveneens moeten schakelen bij het afschaffen van de salderingsregeling. Hoewel zij minder hoeven te betalen voor gesaldeerde stroom, blijven ze verantwoordelijk voor de stabiliteit van het elektriciteitsnet. Daarom zullen ze investeren in andere manieren om pieken en dalen in het aanbod op te vangen. Zo is het waarschijnlijk dat zij, op grotere schaal dan nu, terugleverkosten introduceren voor huishoudens die grote hoeveelheden stroom aan het net leveren, om overbelasting en schommelingen te beperken.
Zonne-energie: geen winstmachine meer, wel nog altijd rendabel
Zonnepanelen blijven aantrekkelijk. De financiële voordelen ervan worden lager, en de terugverdientijd dus langer: van zeven tot negen jaar nu, naar vijftien jaar of meer zonder saldering. Maar zonnepanelen gaan wel 25 jaar of langer mee, en blijven dus een investering die zichzelf terugbetaalt. Daarnaast blijven zij bijdragen aan minder CO2-uitstoot.
Voor particulieren wordt het niettemin belangrijker om slimme oplossingen te zoeken, zoals het slim of automatisch plannen van het stroomgebruik en het combineren van zonnepanelen met steeds betere opslagtechnologie.