Zowel links als rechts kan een bron van ellende zijn. Maar in tegenstelling tot wat oud-PvdA-minister Ad Melkert beweert, is de vrije markt zo slecht nog niet. De eurocrisis is een crisis van een verzorgingsstaat die drijft op geleend geld.
De kogel kwam van links maar de economische crisis komt van rechts. Dat is een manier om te zeggen dat zowel links als rechts een bron van ellende kan zijn.
Oud-PvdA-minister Ad Melkert beweert dat de economische crisis van rechts komt, schrijft elsevier.nl. Maar de crisis kwam niet van rechts. En de kogel kwam niet van links, maar van een extreem-linkse terrorist.
Een PvdA-commissie onder leiding van Ad Melkert moest een analyse maken van de aard en de oorzaak van deze economische crisis en het linkse antwoord op een ‘rechtse crisis’. De economische crisis waar Nederland sinds 2008 in verkeert, komt van rechts, aldus Melkert.
Cruciale vraag
Rechts is in de ogen van Melkert een gedachte, een principe: ‘Politici hebben te lang gedacht dat de vrije markt alle economische problemen kan oplossen.’ De vrije markt is rechts, volgens Melkert. En de verzorgende staat is kennelijk een links fenomeen. Heeft de markt dan geen bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de verzorgingsstaat?
Deze cruciale vraag wordt door de PvdA-commissie niet gesteld. Europa kende in de twintigste eeuw minstens twee belangrijke vormen van een verzorgingsstaat: de socialistische verzorgingsstaat en de verzorgingsstaat van de vrije markt.
De socialistische verzorgingsstaat heerste in de Sovjet-Unie en de satellietstaten. De staat werd daar als bron van alle macht en het collectieve geluk gezien. Alles ging naar de staat en de staat was belast met de verdeling van de collectieve rijkdom.
Onrust
Niet de individuen, maar de staat beheerste – in naam van het volk – de materiële en geestelijke voorwaarden van het bestaan.
In tegenstelling tot de socialistische verzorgingsstaat functioneren westerse verzorgingsstaten in een kapitalistische samenleving. Het principe van vrije markt werd door het privaatrecht beschermd: de contractvrijheid als fundamenteel en constituerend beginsel van het recht.
De verzorgingsstaat van de vrije markt beoogde sociale onrust te voorkomen en minimale materiële voorwaarden te scheppen voor de individuele ontplooiing. De vrije markt werkte dus mee aan de verzorgingsstaat.
Geleend geld
Maar heeft de vrije markt ook een bijdrage geleverd aan de opbouw van de verzorgingsstaat? Niet alleen de belastingen, maar ook het rentesysteem wordt door de staat gebruikt om het sociale zekerheidstelsel in stand te houden.
De overheid leent zelfs van de vrije markt om de kosten van de verzorgingsstaat op te brengen. Zonder de samenwerking tussen vrije markt en politiek had het westerse model van de verzorgingsstaat niet kunnen functioneren.
En dat is een probleem aan het worden: de overheid functioneert op basis van geleend geld.
De crisis van 2008 begon op de Amerikaanse huizenmarkt. Daar werd er sinds president Carter naar gestreefd om alle Amerikanen huiseigenaren te maken. Dat leverde op den duur perverse en oncontroleerbare hypotheekvormen op.
Katalysator
Banken vielen om in Amerika, wat een domino-effect had op de Europese banken. Ook de perverse beloningsystemen leverden een enorme bijdrage aan deze ramp. Overheden moesten de banken redden.
En toen kwam de tweede crisis. Deze crisis werd niet veroorzaakt door banken, maar de bankencrisis fungeerde als katalysator voor de tweede crisis. Deze crisis zou zich ook zonder bankencrisis hebben voorgedaan.
We hebben het over de eurocrisis, die begon in zuidelijke landen. Het disfunctionerende belastingsysteem en het overheidstekort brachten het zuiden in de problemen. Ze hadden te veel geleend in de vrije markt om de verzorgingsstaat in stand te houden: dure penisionen, arbeidsrecht dat de economie verlamde – kortom een te uitgebreide verzorgingsstaat.
Excessen
De crisis van de vrije markt is overgegaan in de crisis van de onbetaalbare verzorgingsstaat: een linkse uitvinding! Over de tweede crisis – nog groter dan de bankencrisis – zwijgt Melkert, en daardoor misleidt hij de PvdA-leden.
Ik ben het met Melkert eens dat de spelregels in de vrije markt strakker moeten worden, om excessen te voorkomen. Maar dat is uiteindelijk geen oplossing voor de oplopende kosten van de gezondheidszorg of voor de pensioenproblemen.
Het zou moedig zijn geweest als Melkert voor deze linkse crisis een paar linkse alternatieven had aangedragen. Dat doet hij niet. Meer macht naar Brussel en Den Haag lost het probleem van de verzorgingsstaat niet op.
Failliet
Melkert wil dat Brussel en Den Haag de economie meer stimuleren: ‘Dat kan tijdelijk leiden tot een tekort, maar de ervaring in de Verenigde Staten leert dat het uiteindelijke resultaat een hogere groei, minder werkloosheid en uiteindelijke ook een lagere staatsschuld is.’
De Amerikaanse overheid leeft op geleend geld. Het land is bijna failliet. De Amerikaanse regering is een slecht voorbeeld van crisisbeheersing. Dat weet Melkert ook, en toch adviseert hij de PvdA om deze verkeerde weg te bewandelen.
De vrije markt te veel regels opleggen, kan de economische groei belemmeren. Niet de overheid, maar de markt zorgt voor de economische groei.
De eurocrisis is een linkse crisis, een crisis van de verzorgingsstaat die op geleend geld drijft. Melkert doet aan linkse luchtfietserij.