De Griekse politici zijn er niet in geslaagd een akkoord te bereiken met andere eurolanden. Gaat de Europese Centrale Bank het noodloket voor Griekse banken nu sluiten?
Griekse spaarders trekken al sinds oktober vorig jaar hun bankrekeningen leeg. De Griekse centrale bank becijferde vorige week dat er tussen oktober 2014 en april 30 miljard euro van spaarrekeningen is gehaald. Circa 128 miljard stond begin mei nog op rekeningen van Griekse burgers en bedrijven – volgens de officiële cijfers.
Of die kloppen, valt te betwijfelen. Het zal nu zeker minder dan 128 miljard zijn, want Griekse media meldden op basis van anonieme bronnen in het bankwezen, dat er in de afgelopen weken gemiddeld 100 miljoen per week werd opgenomen.
Woensdag 17 juni noteerden de banken een record: bijna 1 miljard op een dag. De Grieken brengen contant geld naar het buitenland, als ze over een auto beschikken. Anders stoppen ze het onder hun matras.
Prangend
Om te voorkomen dat er banken omvallen, wordt het geld dat de banken via de voordeur verlaat, via de achterdeur weer aangevuld door de Griekse centrale bank. Dat moet wel, want Griekse banken kunnen sinds medio februari niet meer terecht bij de Europese Centrale Bank (ECB).
De Bank of Greece heeft sindsdien een noodloket, waar de banken tot nu vrijwel onbeperkt geld konden ophalen, tegen 1,5 procent rente op jaarbasis. Maar eind vorige week rees de prangende vraag hoelang de centrale bank het loket nog open kan houden.
Het ECB-bestuur houdt namelijk de regie over de noodsteun. Enerzijds door er een plafond aan te stellen – in ECB-jargon: de Emergency Liquidity Assistance (ELA). Anderzijds door eisen te stellen aan het onderpand dat Griekse banken aanbieden in ruil voor de noodsteun.
Het plafond was in januari nog 5 miljard euro. Vervolgens is het bijna wekelijks verhoogd, tot maximaal 84,1 miljard euro eind vorige week. Op 15 juni onthulde ECB-president Mario Draghi tegenover een groep Europese parlementariërs dat de Griekse banken in totaal 118 miljard euro bij de ECB en de Bank of Greece hadden opgehaald, 66 procent van de omvang van de Griekse economie. Dat doet vermoeden dat spaarders veel meer hebben opgenomen dan de Bank of Greece zegt.
Ongelimiteerd
Draghi zei vorige week dat hij de Griekse banken blijft steunen, zolang ze financieel gezond zijn, en ‘voldoende onderpand’ kunnen aanleveren. De tweede eis knelt steeds meer. De Griekse banken leveren namelijk vooral Griekse staatsobligaties als onderpand voor de noodsteun.
Op een zeker moment – alleen de Griekse banken en de ECB weten precies wanneer – komt hieraan een eind, want de banken mogen sinds maart niet meer ongelimiteerd Griekse staatsobligaties opkopen.
Duitse economen, zoals Bundesbank-president Jens Weidmann en directeur Hans-Werner Sinn van onderzoeksinstituut IFO, noemden de noodsteun aan de banken publiekelijk ‘illegaal’, omdat de Griekse banken met het opkopen van staatsobligaties indirect de Griekse overheid helpen om de begrotingsproblemen op te lossen. Daarvoor mag geen ECB-geld worden gebruikt, volgens de Europese spelregels.
Het ECB-bestuur staat nu voor een lastig dilemma. Als tweederde van de ECB-bestuurders dit wil, kan de ECB de noodhulp staken. Als de ECB het noodloket sluit, moeten de banken de spaarders ten minste een opnamebeperking opleggen, of wellicht zelfs de deuren helemaal sluiten.
Noodloket
De Griekse regering zal dan kapitaalrestricties moeten invoeren om te voorkomen dat alle euro’s het land verlaten. Zo’n scenario kan een voorbode zijn van de exit van Griekenland uit de eurozone.
Draghi meent terecht dat ‘politici, en niet centrale bankiers’ over een eventuele ‘Grexit’ moeten beslissen. Volgens de officiële regels is Draghi echter verplicht het noodloket te sluiten als Griekenland en de geldschieters niet voor eind juni een akkoord bereiken over hervormingen van de Griekse economie.
Dreigen met sluiting van het noodloket voerde eind vorige week de druk op de Griekse regering tot het uiterste op om tot een akkoord te komen. Waarom de Grieken niet meer haast maken? Elke dag extra stelt de Grieken in staat meer geld in veiligheid te brengen. Elke dag extra verhoogt ook de prijs voor Europa van een ‘Grexit’.
Intussen gaan er dagelijks Europeanen met vakantie naar Griekenland. De koepelorganisatie van reisbureaus, ANVR, adviseert toeristen extra euro’s mee te nemen, voor het geval de pinautomaten plotseling weigeren.
Dit advies klinkt even curieus als de actie van de ECB in 2011, op het hoogtepunt van de eurocrisis. Toen liet de centrale bank in het holst van de nacht 10 miljard euro in bankbiljetten naar Athene vliegen, om de Griekse banken uit de brand te helpen.
Elsevier nummer 26, 27 juni 2015