De feiten: Joop van den Ende slaat alarm over Big Tech
Tv- en theaterproducent Joop van den Ende roept de Nederlandse politiek op om in actie te komen tegen de invloed van Amerikaanse techbedrijven op de media.
In een paginagrote advertentie, gepubliceerd in onder meer NRC, De Telegraaf en het AD, spreekt hij van ‘alarmfase één’ en waarschuwt hij voor manipulatie door bedrijven als Meta, Amazon en X.
Van den Ende schrijft dat de Nederlandse overheid te weinig doet om burgers te beschermen tegen deze ontwikkeling. Ook hekelt hij de bezuinigingen op de publieke omroep.
Volgens hem functioneert het bestel goed en moet het worden beschermd.
Daarnaast pleit hij voor de overname van RTL Nederland door DPG Media, die volgens hem noodzakelijk is om op wereldniveau tegenwicht te bieden aan Amerikaanse techreuzen.
Hij noemt dit een ‘unieke kans’ om de positie van de Nederlandstalige media te versterken.
Wie zegt wat: steun voor de oproep uit media en politiek
- ‘Joop van den Ende benoemt terecht de enorme waarde van de publieke omroep, juist nu Big Tech steeds dichter tegen de politiek aan kruipt.’ – Frederieke Leeflang, voorzitter raad van bestuur NPO
-
‘Joop van den Ende wijst terecht op de invloed van grote techplatforms. Vrije en onafhankelijke media zijn onmisbaar, en ik heb vraagtekens bij hun dominante rol.’ – Eppo Bruins, minister van Media
EW's visie: Big Tech te lijf gaan met een iPhone
Tech redacteur Sam VerbeekDe maat was vol bij Joop van den Ende. De Amerikaanse techgiganten kregen te veel macht over onze nieuwsvoorziening. Ze manipuleerden verkiezingen, verspreidden nepnieuws en ondermijnden de stabiliteit van Europa, schreef hij.
Dit moest stoppen.
Het volk moest wakker geschud worden!
Ik stel me zo voor dat hij zijn iPhone pakte en WhatsApp opende. ‘Goedemorgen,’ typte hij in een groep met hoofdredacteuren. ‘Ik heb een advertentie voor jullie.’
Even later opende hij zijn MacBook en tikte zijn oproep in Google Docs. Dat werkte lekker snel. Toen hij tevreden was, klikte hij op de vertrouwde blauwe knop: ‘Verzenden met Gmail.’
Zo geschiedde het. De volgende ochtend stond de oproep in de papieren kranten. Seconden later circuleerde de oproep op Facebook, X en LinkedIn – geplaatst door de redacties zelf.
Niemand ontsnapt aan Big Tech
Het is misschien flauw om Van den Ende op deze manier af te schilderen, maar het is wel de realiteit. We maken allemaal, bewust of onbewust, gebruik van de diensten van de bedrijven die hij zo fel bekritiseert.
Niet alleen Van den Ende, ook de NPO, RTL en de kranten die zijn oproep publiceerden. De publieke omroep zit op YouTube en TikTok, want daar zitten de kijkers.
Ook journalisten gebruiken Google om informatie te vinden, Apple om interviews op te nemen en Meta om hun stukken te verspreiden. En laten we niet vergeten: ook de overheid zelf adverteert volop via de platforms van deze techbedrijven. (Daarover gesproken, volgt u EW al op Instagram?)
Big Tech bepaalt het speelveld, niet de NPO
Dat maakt zijn zorgen niet minder legitiem. De invloed van techbedrijven op de nieuwsvoorziening is reëel. Platformen als X, Facebook en TikTok maken het eenvoudiger om desinformatie en complottheorieën te verspreiden.
En ja, techreuzen verzamelen gigantische hoeveelheden gedragsdata om gebruikers langer vast te houden. Maar Joops oplossingen? Die slaan de plank mis.
Zijn eerste suggestie: meer geld naar de NPO om deze dreiging te bestrijden. Dat is alsof je een badmintonvereniging subsidieert om de Champions League te winnen. De NPO is geen concurrent van Meta, Google of Amazon. Het zijn geen gelijken, ze spelen niet eens hetzelfde spel.
De techbedrijven strijden om de aandacht van miljarden mensen wereldwijd, de NPO richt zich op een nationale markt en verspreidt zijn content ironisch genoeg ook via de platformen van diezelfde techgiganten.
Dit is niet per se een zwaktebod – het is waar het publiek zich bevindt. Joop weet: wie gezien wil worden, moet op prime time zitten, en in dit medialandschap bepalen de techreuzen het uitzendschema.
Een fusie lost de tech-dominantie niet op
Zijn tweede idee: de overname van RTL Nederland door DPG Media als verdedigingslinie tegen Amerikaanse tech-dominantie. Hier gaat zijn betoog helemaal mank. De kern van het probleem is dat Nederlandse advertentiegelden massaal naar Google en Meta stromen. Die bedrijven bieden hypergerichte advertenties aan op basis van gebruikersdata.
Google weet waar mensen naar zoeken. Meta weet waarin ze geïnteresseerd zijn. Amazon weet wat ze willen kopen. Daarom domineren ze de advertentiemarkt.
Het idee dat een fusie van DPG en RTL hier ook maar iets aan verandert, is een illusie. Tenzij deze bedrijven toegang krijgen tot een vergelijkbare hoeveelheid data en is dat wat we willen?
Van den Endes belang bij een sterke NPO
Daar komt nog bij dat Joop van den Ende als mediaproducent zelf een belang heeft bij een sterke publieke omroep. Veel van zijn programma’s zijn jarenlang door de NPO uitgezonden, en een stabiele publieke omroep vergroot de markt voor Nederlandse televisieproducties.
Diezelfde gesubsidieerde omroep is overigens ook actief op de advertentiemarkt. Een markt waarin commerciële media zonder overheidssteun moeten concurreren.
Als Van Den Ende consequent zou willen zijn, zou hij ook een pleidooi kunnen houden voor het afschaffen van reclame-inkomsten voor de NPO. Want op de advertentiemarkt is de publieke omroep net zo goed een speler als Meta – alleen met overheidssteun.
De echte strijd tegen Big Tech ligt in Brussel
Toch is het goed dat iemand als Joop van den Ende zich hard maakt voor de toekomst van onafhankelijke journalistiek. Het is alleen jammer dat hij zich in het verkeerde vastbijt.
Regulering op Europees niveau is een manier om de macht van techtitanen in te perken. Meer transparantie over algoritmes en striktere regels voor advertenties – dát zijn maatregelen die nodig zijn.
Hier zet de Europese Unie al stappen met wetgeving als de Digital Services Act en de Digital Markets Act, die techbedrijven verplichten meer verantwoordelijkheid te nemen voor contentmoderatie en concurrentie.
De macht die we zelf omarmen
Maar laten we niet doen alsof we deze platforms simpelweg kunnen negeren. De realiteit is dat we ze allemaal gebruiken – en dat het niet verkeerd is om daarvan te profiteren.
Net zoals Joop, die zijn kruistocht tegen Big Tech gewapend met een iPhone begon. De vraag is alleen: wanneer wordt een wapen een keten?