De feiten: Mondkapjespaniek leidt tot miskoop
Bijna vijf jaar geleden begon de coronacrisis. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) was nauwelijks voorbereid op een pandemie. En dat leidde tot volgens de Onderzoeksraad voor de Veiligheid tot ‘improvisatie’.
In de paniek die tijdens de eerste weken ontstond, kocht het ministerie voor 45 miljoen euro liefst achttien miljoen mondkapjes van O2 Health.
Het bedrijf van zorgondernemer Rutger Brest van Kempen leverde slechts acht miljoen grotendeels onbruikbare mondkapjes, en ook nog eens met vertraging.
De staat begon en won een rechtszaak tegen O2 Health. Het bedrijf moet bijna alles terugbetalen. O2 Health is het hiermee niet eens en is in hoger beroep gegaan. Die zaak dient woensdag 12 februari.
EW's visie: Goed dat ministerie verspild belastinggeld terughaalt
Door: Redacteur Onze overheid Maria BouwmanDe mondkapjesdeals met het bedrijf van Sywert van Lienden en met O2 Health zijn niet de enige financiële misslagen die het kabinet in coronatijd maakte. In korte tijd gaven ministeries miljarden uit, vaak zonder een goede verantwoording.
Volgens de Algemene Rekenkamer heeft het ministerie van VWS tijdens de crisis 5,1 miljard euro aan belastinggeld onrechtmatig uitgegeven. Van 40 procent daarvan is niet duidelijk geworden waar het precies naartoe is gegaan.
Het is terecht dat de staat achter falende leveranciers als Sywert van Lienden en Rutger Brest van Kempen aan gaat om wat van dat geld terug te halen, maar ministers en ambtenaren moeten ook de hand in eigen boezem steken.
Net als de Tweede Kamer: behalve coronacriticus Wybren van Haga (BVNL) stelde niemand Kamervragen over de geflopte deal met O2 Health.
Nederland was niet voorbereid
Want waarom had Nederland geen financieel en praktisch draaiboek voor een langdurige gezondheidscrisis klaarliggen? Een pandemie is immers een zeldzame, maar op de lange termijn zeer voorspelbare gebeurtenis.
Waarom hielden de leiders van het land het hoofd niet koel in tijden van crisis, en lieten zij zich zo makkelijk in de luren leggen door slimme ondernemers?
Parlementaire enquête
Dat zijn vragen die niet door losse rechtszaken te beantwoorden zijn, maar door een parlementaire enquêtecommissie. Die commissie is vijf jaar na het begin van de coronacrisis vooral in het nieuws geweest, omdat het ene na het andere lid opstapte.
Het is te hopen dat de commissie na het moeizame begin niet nog meer vertraging oploopt. Voorlopig staat de oplevering van het enquêterapport in 2027 gepland. Dan wordt mogelijk meer duidelijk over de ministeriële chaos aan het begin van de crisis.
De ondernemer: 'Ik probeerde te helpen'
Mondkapjesondernemer Brest van Kempen voelt zich – net als zijn collega Sywert van Lienden – geslachtofferd door de staat. Brest van Kempen en zijn vrouw zijn door het conflict met de staat en de beslagen op hun huis en vermogen ‘psychisch en lichamelijk afgebrand’, vertelde hij de rechtbank eerder.
Met O2 Health zou Brest van Kempen de staat hebben willen helpen, ‘toen die het zelf niet kon’. Hij vindt het oneerlijk dat hij nu financieel in de problemen zit als gevolg van zijn hulpvaardigheid. ‘Denkt u zich eens in hoe dat voelt,’ hield hij de rechtbank voor.
Verdieping: Aansprakelijkheid
De zaak tegen O2 Health is geen strafzaak, maar een zaak over aansprakelijkheid vanwege het niet nakomen van een contract. Daardoor is de zaak net anders dan de zaken tegen Sywert van Lienden en zijn compagnons.
Zij zijn niet alleen aansprakelijk gesteld, maar worden ook vervolgd, omdat het Openbaar Ministerie bij hen onder meer opzettelijke oplichting vermoedt.
Van de 43 miljoen euro die O2 Health moet betalen, heeft de staat overigens nog geen cent teruggezien.
Daarom loopt er nu ook een rechtszaak tegen Rutger Brest van Kempen persoonlijk. Daarin is de staat tot nu toe minder succesvol. Wel is er beslag gelegd op zijn huis en zijn vermogen.