De Franse en de Duitse leiders zijn sinds 9 juni hun machtsbasis kwijt. De invloedrijke Nederlandse premier is bijna weg. De Europese Raad heeft geen sterkhouders meer. Maar over twee weken is er een cruciale EU-top en maandag 17 juni een belangrijke informele bijeenkomst.
De belangrijkste conclusie na de Europese verkiezingen is dat het leiderschap van Duitsland en Frankrijk brozer dan broos is. Maar de twee aangeschoten leiders moeten het nog wel even uitzingen.
In Duitsland zijn de volgende nationale verkiezingen in 2025. In Frankrijk zijn de presidentsverkiezingen in 2027. Wat zijn de gevolgen voor Europa?
Twee belangrijke toppen in Brussel
Laten we niet te ver vooruitkijken. Maandag 17 juni is er al een informele top in Brussel. Tijdens de dinerbespreking van de 27 leiders liggen nog geen besluiten voor. Er zal worden ‘gereflecteerd’ over de voorlopige uitkomst van de verkiezingen van het Europees Parlement.
Daarnaast zal uitgebreid worden gesproken over wie de nieuwe voorzitter wordt van de Europese Commissie, wie de nieuwe voorzitter van de Europese Raad en wie Hoge Buitenlandvertegenwoordiger. En reken maar dat de post van NAVO-chef ter sprake komt – dwarsliggers Hongarije, Slowakije en Roemenië zijn er immers ook. De benoeming van VVD-premier Mark Rutte is nog altijd geen feit.
Tien dagen later, op 27 en 28 juni, is de besluitvormende top van regeringsleiders in Brussel. Maar wie neemt de leiding aan de tafel van staatshoofden en regeringsleiders?
Onderschat rol routinier Rutte tijdens toppen niet
Tot nu roerde ontegenzeggelijk de Franse president Emmanuel Macron de Europese trom. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz heeft nooit een sterke indruk gemaakt, maar ja, hij vertegenwoordigt wel de grootste en rijkste lidstaat. Ook routinier Rutte speelde altijd een belangrijke rol tijdens toppen.
Macron is erbij, maar hoe aanwezig zal hij geestelijk zijn? Zijn gedachten zullen vooral gaan naar de Franse parlementsverkiezingen van zondag 30 juni. Hij besloot daartoe op 9 juni, toen duidelijk werd dat Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen hem had verpletterd in de Europese verkiezingen.
Le Pens talentvolle adjudant, de pas 28-jarige Jordan Bardella, behaalde 31,5 procent van de stemmen, terwijl de partij van de president op 14 procent bleef steken. Slechts één op de zeven Fransen staat nog achter Macron. Als RN de verkiezingen wint, wordt die dekselse Bardella premier van Frankrijk.
Duits-Franse as is rot en roestig geworden
Ook Scholz’ SPD is verpletterd. CDU/CSU, de christen-democraten, haalden 30 procent van de stemmen en zelfs AfD, permanent in opspraak, wist met ruim 16 procent meer te scoren dan de SPD.
Met twee leiders zonder electorale machtsbasis, die elkaar bovendien niet liggen, is de Duits-Franse as die ooit de Europese Unie droeg, een rot en roestig ding geworden.
Mark Rutte en Dick Schoof
De Nederlandse inbreng in de besluitvorming zal dit keer gering zijn. De gerespecteerde Rutte is er 17 juni nog bij in Brussel. Maar als eind deze maand de knopen worden doorgehakt niet meer. Als uitgaand premier kan hij zich sowieso niet al te actief bemoeien met onderwerpen die gaan over de komende vijf jaar. Bovendien zal hijzelf, door zijn ambitie om naar de NAVO te gaan, onderdeel zijn van het schaakspel.
Als kersvers premier Dick Schoof zijn debuut maakt in Brussel op 27 juni, zal hij waarschijnlijk worden geconfronteerd met voldongen feiten. Zijn eerste optreden in de Raad zal onwennig zijn. Hij ontbeert uiteraard nog alles: contacten, kennis van de omgangsvormen en vooral: gezag.
Dus wie neemt dan de leiding? De Italiaanse Giorgia Meloni? Ook de Belgische voorzitter van de EU, Alexander De Croo, zal zich gedeisd houden tijdens de twee topbijeenkomsten. Zijn OpenVld is weggevaagd in de Belgische verkiezingen. De Croo heeft meteen erna zijn ontslag ingediend en is nu waarnemend premier totdat er een nieuwe regering is. In België lijkt er voor hem geen politieke toekomst – een Europees baantje zou een uitkomst zijn.
Allemaal goed nieuws voor Von der Leyen
Het is allemaal goed nieuws voor Ursula von der Leyen. Parijs noch Berlijn heeft haar kandidatuur voor een tweede termijn als Commissievoorzitter tot nu toe publiekelijk gesteund. Maar zij behoort als een van de weinige Europese kopstukken wel tot de winnaars (CDU/EVP).
De ongekozen Von der Leyen (ook dit keer stond ze niet op het stembiljet) is op dit moment misschien wel de machtigste leider in de EU. Wie van het verzwakte zwikkie durft nog tegen haar te zijn?
Nou, dat is er zeker eentje. Haar aartsvijand Charles Michel, de Belg die er zo’n potje van heeft gemaakt dat hij zelfs niet op de lijst mocht als kandidaat-Europarlementariër voor de Franstalige liberalen.
De verplicht uittredende voorzitter van de Europese Raad heeft niets meer te verliezen. Hij probeerde Von der Leyen al tevergeefs buiten te sluiten bij het informele diner van 17 juni (de verwachting is dat ze afzegt). Het enige wat Michel nog te winnen heeft, is haar scalp.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
