De Amerikaanse komiek Dave Chappelle neemt in zijn Netflixshow iedereen de maat, maar zijn grappen over transgenders hebben afgelopen tijd veel ophef veroorzaakt. Transgenderactivisten roepen op tot censuur, maar de komiek legt de vinger op de zere plek, aldus Bart Collard op EW Podium.
Bart Collard (1988) heeft een master Opsporingscriminologie afgerond. Momenteel volgt hij een master Contraterrorisme in Israël. Tevens werkt hij aan een proefschrift over islamitisch terrorisme aan de Universiteit Leiden.
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week meerdere artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
In The Closer, Dave Chappelles laatste special op Netflix, klinken in hoog tempo harde grappen over allerlei personen en groepen: Aziaten, christenen, joden (en de staat Israël), zwarten, blanken, veteranen, aanhangers van Q-Anon, Mike Pence, Trump-stemmers, maar vooral over homo’s, lesbiennes en transgenders. De show zorgt voor ophef onder sommige leden van die laatste groep, die demonstraties houden en een staking ontketenden onder ‘woke’ medewerkers van Netflix.
Chappelle gaat gevoelige onderwerpen niet uit de weg
Dave Chappelle vermeldt expliciet dat hij respect heeft voor de LHBTI-gemeenschap en dat de zwarte gemeenschap daarvan kan leren. Chappelle is echter kritisch over de lange tenen van de hedendaagse LHBTI’er. Die gevoeligheid is echter niet voorbehouden aan de LHBTI-gemeenschap. Ook onder islamisten en hun woke westerse apologeten komt die veelvuldig voor. Bij elke tekst waarin kritiek wordt geuit op de houding of ideeën van zulke gemeenschappen, loopt de auteur het risico te worden gecanceld. Kritiek wordt verward met haat of discriminatie.
Chappelle vertelt hoe hij in een kroeg ruzie kreeg met een blanke homoseksuele Texaan. Chappelle stond klaar voor de knokpartij, maar vervolgens belde de man de politie. Chappelle: ‘Homoseksuelen zijn minderheden, totdat ze weer wit moeten zijn’. Het toont aan hoe hij naar de problematiek kijkt. Chappelle ziet blanke onderdrukking van zwarten als het primaire probleem.
Meer over de ophef rond Dave Chappelle: Cancel culture komt van binnenuit bij Netflix
Tegen een vrouw die hem aansprak op zijn shows omdat ze dacht dat hij vrouwen haatte, reageerde hij:
‘Het is kunst. En je bent vrij om deze kunst te interpreteren zoals je wil, maar ik – als de maker van deze kunst – kan je vertellen dat ik het niet zo bedoel.’
Toen de vrouw begon te reageren met ‘Nou, ik vind…’ vroeg Chappelle haar of ze ooit bij een optreden van hem was geweest, of ooit een van zijn Netflix-shows had gezien. Dat was niet het geval. Ook dit is typerend voor mensen die anderen betichten van discriminatie, racisme, islamofobie of extremisme. Dikwijls hebben zij die deze beschuldigingen uiten nog nooit een artikel of boek van de beschuldigde gelezen.
Wat is een vrouw in deze verdomde tijd?
Nadat hij aangeeft een feminist te zijn – iemand die gelooft in gelijke rechten voor vrouwen, aldus Chappelle – stelt hij:
‘En nu komen we tot de kern van de crisis. Wat is een vrouw? Wat is dat in deze verdomde tijd? Is er eigenlijk wel zoiets als een vrouw of een man? Het lijkt tegenwoordig een vraag te zijn.’
Voordat hij verder gaat over transgenders, zegt hij: ‘Ik sta niet onverschillig tegenover het lijden van anderen.’ De show zit vol met disclaimers:
‘Iedereen die me ooit heeft gezien, weet dat ik nooit een probleem heb gehad met transgenders. Als jullie goed hebben geluisterd naar wat ik heb gezegd: mijn probleem heeft altijd gelegen bij blanken. Ik maak al mijn hele carrière ruzie met blanken. En net toen ik dacht dat ik jullie [blanken] in de touwen had, veranderden jullie de regels. “Ik ben nu een meisje, nigger. Je moet me zo behandelen.”’
Chappelle bekritiseert hier de blanke transgender tegen wie geen kritiek mag worden geuit, op straffe van het label ‘transfobie’. Chappelle verdedigt J.K. Rowling, die stelde dat niet ‘mensen’ maar ‘vrouwen’ menstrueren. Hij wijst erop dat Rowling een TERF werd genoemd, een trans-exclusionary radical feminist (een ‘transonvriendelijke radicale feminist’).
Niet ‘mensen’ menstrueren, maar vrouwen
Chappelle is zich bewust van de gevoeligheid van het thema:
‘Ik hoor hier eigenlijk niet over te spreken. Want ik ben geen vrouw, en ook geen trans. Maar, zoals we concludeerden: ik ben een feminist. Zo is het, ik ben Team TERF. Ik ben het ermee eens: gender is een feit.’
Lees ook dit omslagverhaal terug: Je sekse kies je tegenwoordig zelf
Chappelle verdedigt dat niet mensen of personen menstrueren en baby’s baren, maar vrouwen. Toch stelt hij:
‘Ik zeg niet dat transvrouwen geen vrouwen zijn. Ik zeg alleen dat hun “kutjes”… Snap je wat ik bedoel? Ik zeg niet dat het geen “kutjes” zijn, maar het is “Beyond pussy” or “Impossible pussy”. Oh vriend, nu heb ik een probleem.’
Bij radioprogramma Dit is de Dag valt ‘humoronderzoeker’ Dick Zijp die opmerkingen aan en gaat in discussie met cabaretière Kiki Schippers:
‘Op het moment dat jij in de zaal zit en je lacht over transpersonen die geen ‘echte’ kutjes zouden hebben – zoals Kiki [Schippers] ook zegt: niemand is er misschien van overtuigd dat dat helemaal hetzelfde is (…) Oké, dat zou kunnen, maar wat zeg je ermee als je zo’n grap maakt op het moment dat daar een zekere ironie in zit? Dat je misschien iets gevoeligs rondom transpersonen [uitspreekt]?’
Schippers vraagt of je alle kwetsbare groepen dan moet uitsluiten van humor. Dat denkt Zijp niet, maar volgens hem kunnen niet alle grappen:
‘Ik zou die grap lezen als dat hij daarmee eigenlijk zegt: “Transpersonen zijn dus geen echte vrouwen.”’
Dat Chappelle vooraf zelf zegt dat hij niet stelt dat transgenders geen vrouwen zijn, ziet Zijp als zich indekken. Op de vraag of The Closer van Netflix moet worden verwijderd, reageert Zijp dat dat een lastige vraag is. Hij snapt de protesten en ziet de potentiële schade van de grappen in de show:
‘En ik praat natuurlijk ook heel erg vanuit de positie van de witte heteroseksuele man die ik ben. Dus ik vind het als onderzoeker van humor (…) interessant om die shows te kunnen kijken (…) maar ik zou het zeker verdedigbaar vinden als Netflix dat doet.’
Alleen gevoelige onderwerpen zijn leuk
Maar is het niet zoals Hans Teeuwen in 2007 zei?
‘Onderwerpen die gevoelig liggen of die controversieel zijn, die zijn leuk. Die zijn spannend, daar zit spanning. En als cabaretier werk je daarmee. Juist! Anders moet je het hele genre cabaret of satire afschaffen.’
Meer van Bart Collard voor EW Podium: Oproep academici tot boycot van Israël is selectief en schadelijk
Aan het einde van de voorstelling vertelt Chappelle over zijn vriendin Daphne Dorman, een transvrouw (een man die een vrouw werd). Dorman verdedigde Chappelle publiekelijk toen hij eerder onder vuur kwam te liggen bij de transgemeenschap. Door de daaropvolgende haatgolf pleegde Dorman zelfmoord. Chappelle maakt harde grappen over de transgemeenschap en Dorman, maar stelt dat die daar zelf luid om zou hebben gelachen.
Jouw vader was een geweldige vrouw
Dorman had een jong dochtertje, van toen zij nog als man door het leven ging. Chappelle vertelt dat hij ooit tegen het dochtertje zal zeggen: ‘Jongedame, ik kende jouw vader. En hij was een geweldige vrouw.’ Die woorden lijken zijn positie goed weer te geven. Hij zag Dorman als de vader van het meisje, maar accepteerde haar tegelijkertijd als vrouw. Dat is geen ‘transhaat’ of ‘transfobie’. Chappelle legt simpelweg de vinger op de zere plek.