De nieuwe Transgenderwet geeft gevoelde gender-identiteit voorrang boven feitelijk biologisch geslacht. Deze wet gaat over veel meer dan discriminatie van transgenderpersonen, maar raakt bijvoorbeeld ook vrouwen: hun wordt uiteindelijk hun vrouw-zijn ontnomen. Wees eerlijk over de verstrekkende gevolgen voor iedereen en noem de wet daarom ‘Genderwet’, schrijft Elise van Hoek op EW Podium.
Drs. Elise van Hoek (1977) is socioloog en manager onderzoek & beleid bij NPV-Zorg voor het leven.
EW Podium publiceert opinies van (vooral jonge) schrijvers, die vanuit eigen onderzoek of werkervaring bijdragen aan het debat. De artikelen reflecteren niet noodzakelijkerwijs de opvatting van de redactie.
De Tweede Kamer heeft nog niet gestemd over de nieuwe wet die het mogelijk maakt je geslacht te veranderen in je geboorteakte. De wet die een hamerstuk had moeten zijn, riep in de nazomer toch toenemende kritiek op van onder anderen juristen en medici. Op dit moment verkeren we in een impasse: coalitiepartij ChristenUnie steunt de wet niet en bij coalitiepartners VVD en CDA leven fundamentele vragen en twijfels.
Wetten gaan over de hele samenleving
Het wetsvoorstel moet het makkelijker maken je geslacht te wijzigen zonder verklaring van een arts of psycholoog, ook bij kinderen onder de zestien. De wetswijziging komt voort uit een evaluatierapport van de Transgenderwet (2017). Dat onderzoek toont echter onvoldoende aan dat de deskundigenverklaring kan vervallen. Het grote manco van deze evaluatie is dat er geen oog is voor de gevolgen voor anderen en wat de impact is voor hun rechtsbescherming.
Hoe begrijpelijk de voorgestelde veranderingen ook zijn vanuit het perspectief van transgenderpersonen, wetten gaan over de hele samenleving. Alle belangen moeten zorgvuldig worden onderzocht en gewogen, en dat is nu niet gebeurd. Onder veel burgers ontbreekt draagvlak voor deze wet en dit jaar zijn zij beduidend kritischer geworden. Nu burgers zich realiseren wat er op het spel staat, nemen de zorgen toe. Een meerderheid van de Nederlanders vindt een deskundigenverklaring van belang. Ruim tweederde vindt een minimumleeftijd van belang bij het wijzigen van het geslacht op de geboorteakte.
Dit lijkt een duidelijk signaal van besef dat het bij dit voorstel niet om ‘slechts een letter’ gaat, maar om fundamentele zaken. De kritiek kan zijn toegenomen door het maatschappelijk debat van de afgelopen maanden. Daarin werd duidelijk dat deze wet ook ingrijpende gevolgen kan hebben voor anderen, zoals kinderen, jongeren en vrouwen.
Ontkenning van de eigenheid van geslachten
Er zijn twee biologische geslachten: man en vrouw. Deze positieve ordening is fundamenteel voor het menselijk leven, voor onze psychologie en werkt door in ieders persoonlijk leven en op alle niveaus van onze samenleving: in taal en cultuur, in wetgeving en beleid. De voorgestelde wetswijziging maakt het gewoon om zelf en laagdrempelig ‘van geslacht te wisselen’.
Geslacht is op deze manier niet meer dan een gevoel, een eigen zelf-identificatie. Je kunt dan ‘vrouw’ worden zonder een enkel lichamelijk kenmerk van een vrouw te hebben. Een transvrouw met penis is dan net zo goed een vrouw als een (biologische) vrouw. Als het erop aankomt is dit een ontkenning van de eigenheid van beide geslachten.
De invoering van zelf-identificatie heeft dan ook vele gevolgen – niet alleen voor de betrokken personen, maar voor alle mensen. Een grondige analyse, doordenking én evaluatie van hun rechtsgevolgen en -bescherming ontbreekt. Dit is noodzakelijk om een verantwoord besluit te nemen over invoering van de wetswijziging. Het is te hopen dat de Tweede Kamer de zorgen van burgers serieus neemt om te voorkomen dat wetgeving die met goede intenties in gang wordt gezet, het tegenovergestelde bereikt van wat wordt bedoeld. Het voorkomen van discriminatie van transgenderpersonen kan dan omslaan in het tegendeel, omdat geen steun, maar weerstand ontstaat.
Geslacht juist van groot belang voor gezondheid
Iedereen ziet dat er grote verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Toch is deze zeer significante factor voor onze gezondheid jarenlang genegeerd, specifiek bij vrouwelijke aandoeningen. Ziekten bij vrouwen werden afgedaan als gezeur. Tot vandaag de dag is de gezondheidszorg voor een groot deel gebaseerd op het mannenlichaam. Inmiddels weten we dat de zorg voor vrouwen én mannen verbetert door rekening te houden met de verschillen. Vrouwen hebben twee keer zo vaak een depressie, veel vaker angststoornissen en vaker bijwerkingen na medicijngebruik.
In dit verband stimuleert de overheid onderzoek en medische vooruitgang. Maar de inhaalslag is nog lang niet geleverd. Registratie van het feitelijke biologische geslacht is daarom cruciaal voor goede zorg en behandeling van ieder persoonlijk, maar ook voor betrouwbare data en grondig onderzoek. Professioneel handelen kan in het geding komen. Welke bloeddruktabellen en medicijnsterkte zijn leidend als een transman voor je zit: die van een vrouw of een man? De beoogde wet gaat tegen deze belangrijke ontwikkeling in voor meer kwaliteit van zorg voor iedereen. Een inclusieve gezondheidszorg erkent de verschillen tussen man en vrouw.
Genderdoeboek
Nieuwe ideeën die het geslacht sterk relativeren en herdefiniëren, worden actief en kritiekloos verspreid, ook onder kinderen. Transgender Netwerk Nederland zegt in haar Genderdoeboek (pdf), een hulpmiddel voor organisaties en scholen:
‘Geslacht is volgens de oude definitie of je een man of een vrouw bent. Die definitie is achterhaald. Met het woord geslacht duiden we het hele pakket aan: iemands lichaamskenmerken, genderidentiteit en hoe je aan die identiteit door gedrag en uiterlijkheden uiting geeft. Je geslacht is niet helemaal van jezelf, want wat andere mensen onder woorden als man en vrouw en vrouwelijk en mannelijk verstaan is cultureel bepaald. Tegelijkertijd is geslacht juist héél persoonlijk. Jij bepaalt zelf welke voornaamwoorden, aanhef, kleding en toilet je gebruikt’.
Dit illustreert de ontkenning van het vrouw- en manzijn. Maar dat niet alleen. Het Genderdoeboek geeft ook tips voor de biologieles. Daarin worden de begrippen man en vrouw verwijderd en denigrerende alternatieven voorgesteld: praat liever over ‘mensen met een penis’ of ‘mensen met een baarmoeder’. Voortplanting gaat niet over mannen en vrouwen die seks hebben, maar ‘voortplanting is iets tussen mensen’. Deze ideeën reduceren vrouwen, mannen en kinderen tot slechts hun seksuele lichaamskenmerken.
Genderdiscours ontneemt vrouwen hun eigenheid
Niet alleen activistische belangengroepen veranderen hun taal. Het internationaal gerenommeerde medisch tijdschrift The Lancet kondigde in 2021 op zijn cover een artikel aan met de volgende tekst: ‘Historisch gezien zijn de anatomie en fysiologie van lichamen met vagina’s verwaarloosd.’ Ook hier worden ‘vrouwen’ vervangen door ‘lichamen met vagina’s’. Dit is geen incident, wie erop let, ziet een trend om termen zoals ’vrouwen’ en ‘moeders’ te verwijderen uit discussies over vrouwelijke voortplanting.
Lees ook dit coververhaal van Gerry van der List terug: Je sekse kies je tegenwoordig zelf
En let wel: het herdefiniëren van mannen gebeurt niet of nauwelijks. Over mannen wordt niet gesproken als ‘prostaateigenaars’. Het onderzoeksprogramma Pointer (KRO-NCRV) legde in een video endometriose uit, een aandoening bij vrouwen die heftige (pijn)klachten kan veroorzaken en tot onvruchtbaarheid kan leiden. De aankondiging van de video: ‘1 op de 10 mensen met een baarmoeder heeft endometriose’. Het Algemeen Dagblad meldde dat tampons en maandverbanden in Schotland gratis beschikbaar zullen zijn voor alle mensen die menstrueren. De belangenorganisatie AVA komt op ‘voor iedereen die zwanger kan worden of kan menstrueren’. Ze wil dat ‘mensen die gebruik maken van abortuszorg’ een stem krijgen.
Wie meegaat in de idee dat dit onschuldige, inclusieve taal is, beseft niet wat er op het spel staat. Het mag inmiddels duidelijk zijn: biologisch geslacht is niet maakbaar en niet zonder schade te ontkennen. Als vrouwen zichzelf niet positief meer mogen definiëren in termen van hun persoon, hun lichaam, hun biologie en psychologie, ontnemen we hun een belangrijk deel van hun eigenheid, identiteit en gezondheid. Het is vernederend en bedreigend als we het woord ‘vrouw’ uitwissen. Wat je niet kunt benoemen, en wat niet in de wet staat, kun je ook niet beschermen. Daarom is het belangrijk in dit debat Nederlandse politici de vraag te stellen: ‘Wat is een vrouw?’ Hun antwoord is van grote betekenis voor vrouwen en meisjes, en voor iedereen die om ze geeft en van ze houdt.
Noem de Transgenderwet wat zij is: een Genderwet
Tegenstanders van de wet wijzen op veiligheidsrisico’s voor vrouwen wanneer iedere willekeurige man zich als vrouw kan registreren. Vrouwen hebben recht op privacy en veiligheid in vrouwentoiletten, kleedruimten of gevangenissen zonder mannen die zich vrouw noemen. Als zelf-identificatie bij wet geregeld is, wordt hiertegen bezwaar maken een vorm van discriminatie. In het buitenland heeft zelf-identificatie al geleid tot fysiek geweld en verkrachting.
Ik zou nog een stap verder willen gaan: het is het fundamentele recht van vrouwen om vrouw te worden genoemd. We bevinden ons in de merkwaardige situatie dat het vrouwelijke verdwijnt. Uit de taal, en als we niet uitkijken, ook uit de wet. Onder de vlag van mensenrechten, die de vrouw juist wilde bevrijden van haar achtergestelde positie. Wie denkt te stemmen voor een wet tegen de discriminatie van transgender personen moet eerlijk zijn over de verstrekkende gevolgen. Deze wet stelt gevoelde gender-identiteit boven feitelijk biologisch geslacht van iedereen. Noem daarom deze wet wat zij is: een Genderwet. En erken dat een stem voor deze wet, een stem is die uiteindelijk leidt tot het uitwissen van de vrouw.