Sywert en de zorgcowboys

‘Sywertgate’ staat symbool voor de wijze waarop menig zorgcowboy in de gereguleerde, door u en mij betaalde gezondheidszorg het grote geld verdient, schrijft advocaat Jaap van den Broek in een artikel voor EW Podium.

Laten we eerlijk zijn: u was vorig jaar ook onder de indruk van wat Sywert van Lienden voor elkaar wist te boksen. Coolblue, KLM, Pieter Omtzigt – de groten des vaderlands stonden in de rij om zijn Stichting Hulptroepen met raad en daad bij te staan. Ook ondergetekende wilde wat karmapunten sprokkelen en introduceerde hem bij Flexport voor het verslepen van de mondkapjes vanuit China. Geluk bij een ongeluk dat deze introductie nooit een staartje heeft gekregen, anders had het mij waarschijnlijk mijn zes Twittervolgers gekost.

Sywert is niet de enige. Als vliegen op de stroop kwamen het afgelopen jaar de ondernemers aanzwermen die een slaatje uit Corona wilden slaan. Glaszetters die teststraten gingen opzetten. Schimmige pop-up stores in de binnenstad die PCR-testen (met ‘reiscertificaat’) gingen aanbieden voor absurde bedragen. Een snel opgetuigde politieke lobby die het voor elkaar kreeg dat Nederland als buitenbeentje in Europa dit soort testen niét kosteloos maakt – alsof de private teststraat nationaal erfgoed is dat koste wat kost beschermd moet worden.

Dat is allemaal niet chique, maar het mag. Never waste a good crisis, zullen deze lui gedacht hebben, waarbij extra morele coulance moet worden betracht bij de houtje-touwtje testers van wie de daadwerkelijke business op apegapen lag. Bovendien valt deze ondernemers geen enkele pretentie te verwijten dat hun opbrengsten ten bate zouden komen van het algemeen nut.

Wie doet wat Sywert deed, verdient zelfs de titel ‘zorgcowboy’ niet

Toch is het terecht dat Sywert zo hard van zijn door zichzelf geboetseerde morele sokkel is gedonderd. Iemand die de publieke ruimte opeist om zichzelf te profileren als barmhartige Samaritaan en aan de achterkant een juridische constructie optuigt om te verhullen dat hij er winst mee maakt, maakt zelfs geen aanspraak op de titel van ‘zorgcowboy’. Het gedweep met oud-Hollandse namen van een VOC-schip en een achttiende- eeuwse NGO voor de verschillende entiteiten binnen die constructie maakt het er ook niet beter op.

Wat beklijft, is dat Sywertgate staat voor een bredere wijze waarop in de gereguleerde zorg – die waar u en ik zorgpremie voor betalen – geld wordt verdiend, zij het dat Sywert het in kindervorm deed. In het Nederlandse gereguleerde zorglandschap wemelt het van de stichtingen. Een stichting heeft immers geen aandeelhouders waaraan winst wordt uitgekeerd – een vereiste voor een zorginstelling dat alom wordt geaccepteerd. Dat Stichting Hulptroepen derhalve in deze rechtsvorm werd gegoten is niet meer dan logisch. Het verschafte de Hulptroepen de zweem van legitimiteit die gepaard gaat met een gereguleerde zorginstelling.

Maar aan de achterkant van de zorgstichting begint het gegoochel met de rechtspersonen. De zorginstelling besteedt de daadwerkelijke werkzaamheden (verzorging van patiënten, inkoop van benodigde producten, inhuur van personeel etc.) vaak uit aan gelieerde B.V.’s die boven de marktprijs deze werkzaamheden aan de zorginstelling aanbieden. Uiteraard vallen deze werk-B.V.’s niét onder de reikwijdte van het uitkeringsverbod. Betrokkenen bij de zorginstelling zijn (vaak indirect) aandeelhouder van de B.V.’s, waardoor het geld dat in de zorgstichting wordt verdiend alsnog kan worden uitgekeerd – ziedaar de constructie die de beruchte ‘zorgcowboys’ hanteren.

Law, Order & Governancecodes

Zo ontstaat aan de voorkant het plaatje van een maatschappelijk betrokken zorginstelling, terwijl aan de achterkant het geld wordt uitgekeerd in plaats van dat het wordt geherinvesteerd in de patiëntenzorg, wat toch echt de gedachte is achter het uitkeringsverbod in de zorg. Dat dit kan is op zijn zachtst gezegd eigenaardig en werkt schimmige constructies in de hand, waardoor de zorgkosten al sinds mensenheugenis blijven stijgen – met een aanzienlijk hoger bedrag dan de 9 miljoen die Sywert aan zijn avontuur heeft overgehouden.

De Governancecode Zorg, het epistel waar vrijwel elke zorgaanbieder in Nederland zich op papier achter schaart, schrijft keurig voor dat zelfs de schijn van belangenverstrengeling dient te worden voorkomen. Uiteraard blijkt de praktijk weerbarstiger. Bovendien is naleving van de voorschriften voor de relevante autoriteiten (De Nationale Zorgautoriteit en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) en de zorgverzekeraars nauwelijks te handhaven totdat een patiënt aan de bel trekt. Ook het UBO-register dat in september 2020 van kracht is geworden en inzicht moet bieden in de uiteindelijk belanghebbenden van een juridische (zorg)entiteit, biedt voor dit probleem geen soelaas zolang de achterliggende partijen maar zorgen dat hun belang in die entiteit onder de 25 procent blijft.

De contra-cowboys

De enige remedie tegen dit soort constructies in de zorg zijn de contra-cowboys die de personen erachter aan de publieke schandpaal nagelen. In het geval van Sywertgate waren dit de journalisten van de Volkskrant en Follow The Money. Binnen de gereguleerde zorg speelde Chris Oomen, oud-voorzitter van zorgverzekeraar DSW, een belangrijke rol bij het demasqué van een flink aantal zorginstellingen die buiten de lijntjes kleurden. Nu die laatste net vorige week ’s lands grootste persbureau ANP heeft gekocht, lijkt het een kwestie van tijd voor we een professionele evenknie van Sywert op de voorpagina’s gaan zien. Heeft die arme jongen ook weer wat rust.

Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar [email protected]. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.