Een nieuwe migratiecrisis dreigt, door de instabiliteit in Afghanistan, maar ook doordat buurlanden van de EU migratiestromen inzetten als politiek wapen. Dat mogen we niet laten gebeuren, schrijft historicus Gert Jan Geling op EW Podium.
De beelden van het recente drama in Afghanistan staan waarschijnlijk voor langere tijd op ons netvlies gegrift. De nederlaag van het Westen zal een kostbare blijken te zijn. Niet alleen omdat de Afghanen nu weer massaal te lijden zullen hebben onder een radicaal-islamitische dictatuur, maar ook omdat een strategisch gelegen land nu onder invloed van Rusland en China is komen te staan, het wereldwijde jihadisme weer een boost krijgt én omdat een migratiecrisis dreigt die de vluchtelingencrisis van 2015 mogelijk zal evenaren.
Gert Jan Geling (1987) studeerde geschiedenis, theologie, Arabische taal en cultuur, internationale betrekkingen, American Studies en Midden-Oosten studies. Op dit moment doceert hij Integrale Veiligheidskunde aan de Haagse Hogeschool, promoveert hij in politieke filosofie en schrijft hij boeken over uiteenlopende onderwerpen.
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week diverse artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring bijdragen aan het publieke debat.
Op dit moment zijn al veel Afghanen op de vlucht voor de Taliban. Veelal terecht, er is weinig reden te geloven dat de Taliban niet wederom een schrikbewind zoals in de jaren negentig zullen instellen en zullen afrekenen met al hun critici en alle werknemers van de tussentijdse regeringen en de internationale troepen.
Nederland doet nu, net als andere westerse landen, mee aan het evacueren van Afghanen die ons hebben geholpen. Dit is niet meer dan terecht. Deze mensen hebben ons bijgestaan, en nu moeten wij hen bijstaan. Grote groepen andere Afghanen zijn reeds op de vlucht geslagen naar buurlanden als Pakistan, Iran, en Turkije.
Het humanitaire vraagstuk
Vooral in Turkije vreest men dat, naast de Syrische vluchtelingen, er straks weer een andere grote groep vluchtelingen bij zal komen die voor langere tijd in Turkije zal verblijven. Voor een groot deel van deze groep is niet Turkije het beoogde eindstation, maar Europa. En dat stelt ons voor een aantal prangende vragen.
Als eerste is er het humanitaire vraagstuk. Een grote groep Afghanen dreigt huis en haard te verlaten op de vlucht naar het onzekere. Zij dreigen in een uitzichtloze situatie terechte komen, in vluchtelingenkampen in de buurlanden van Afghanistan, zonder veel vooruitzichten op een beter leven.
Al mogen we best compassie hebben met de slachtoffers van deze humanitaire crisis, we moeten ook beseffen dat de Taliban zelf ooit zijn ontstaan vanuit vergelijkbare vluchtelingenkampen in Pakistan. Westerse landen zouden zich daarom extra moeten inspannen voor een zo goed mogelijke opvang van de huidige Afghaanse vluchtelingen en hun een toekomstperspectief bieden.
Geopolitiek en de EU
Daarnaast blijken de buurlanden van de EU zonder blikken of blozen vluchtelingen te gebruiken als wapen tegen ons. Met name Turkije is erg bedreven in de inzet van vluchtelingen om de EU te chanteren. Het is cruciaal dat de EU zich niet laat gijzelen door de autoritaire leiders in buurlanden. Juist daarom is het van belang dat er direct Europese consequenties zijn voor landen die dit wel proberen te doen.
Lees ook dit EW Podium-stuk van Gert Jan Geling terug: Kosten van immigratie verdienen meer en beter debat
Bovendien leidt een naderende vluchtelingencrisis ook tot problemen in de EU zelf. De vluchtelingencrisis van 2015 had voor de EU grote gevolgen: het zorgde bijna voor een ineenstorting van de Unie, met name omdat landen scherp tegenover elkaar kwamen te staan en het Schengenverdrag bijna werd opgezegd. Daarnaast ontstonden in veel landen, ook in Nederland, sociale spanningen tussen groepen burgers onderling en tussen burgers en de overheid omtrent het opvangen van asielzoekers. Deze polarisatie vertaalde zich ook in de politieke verhoudingen, zoals een groeiend draagvlak voor het rechtspopulisme.
Rechtspopulisten grijpen de macht
En dat laatste kunnen we ons als gevolg van een nieuwe vluchtelingencrsisis niet meer veroorloven. Als er een nieuwe vluchtelingencrisis dreigt die die van 2015 zal evenaren, of mogelijk zelfs zal overvleugelen, dan valt niet uit te sluiten dat rechtspopulisten de komende jaren in veel Europese landen de macht zullen grijpen. Toestanden als een Brexit, of een opmars van autoritaire politiek zoals we die zien in Hongarije en Polen, vallen dan niet uit te sluiten.
Zodra rechtspopulisten aan de macht zijn, komen de Europese samenwerking, de rechtsstaat en de persvrijheid direct onder druk te staan. Eenmaal aan de macht zullen zij hun greep versterken op de landen die zij besturen. Dit alles vormt een directe bedreiging voor de democratie in Europa. Zo bezien zijn de gevolgen van een nieuwe vluchtelingencrisis dus veel verstrekkender dan alleen de opvang van een nieuwe golf vluchtelingen. Wie hecht aan de EU, kan zich dus geen nieuwe vluchtelingencrisis veroorloven.
Laten we praten over quota van vluchtelingen
Wat nu? Hoe kunnen we anticiperen op de huidige gebeurtenissen in Afghanistan, de potentiële stroom vluchtelingen die onze kant op komt en de gevolgen daarvan? Nederland en andere Europese landen kunnen deze mensen niet in de steek laten. Tegelijkertijd kunnen we ook niet grote massa’s opnemen, waardoor we selectief moeten zijn.
Meer over dit onderwerp
Paniek in Brussel: steeds vaker migranten als politiek wapen
Dat kan via quota, om de opvang van een grote stroom vluchtelingen geografisch en in de tijd te spreiden. Binnen Europa moeten we uiteraard proberen om hierover goede afspraken te maken, desnoods met een coalition of the willing, indien sommige landen hieraan niet mee willen doen. Net zoals het van belang is dat we samenwerken met onze buurlanden en daarmee voorkomen dat vluchtelingen opnieuw als wapen worden ingezet.
Controle over het proces houden
In 2015 was Europa de controle kwijt. Met name daardoor had de vluchtelingencrisis destijds een grote impact op de bevolking van veel Europese landen. Als landen de controle over hun grenzen verliezen, leidt dit tot angst –met alle gevolgen van dien.
Juist daarom is het cruciaal om tijdig te anticiperen op wat er kan gaan komen. Nu dus. We moeten verder kijken dan de hectische evacuaties die nu plaatsvinden vanuit Afghanistan, en nadenken over mogelijke scenario’s voor de komende maanden. De leiders van de EU en van de EU-lidstaten moeten alles op alles zetten om een nieuwe vluchtelingencrisis te voorkomen.