De vroegere kameraadschap tussen Polen en Hongarije, onderling en in EU-verband, staat onder druk in het licht van de oorlog in Oekraïne. Polen vreest Rusland, terwijl het Hongarije van Orbán een andere weg kiest. Dat kan grote gevolgen hebben voor het Europese politieke landschap, schrijft politicoloog Ron Stoop op EW Podium.
Hongarije en Polen waren tot voor kort de twee ‘enfants terribles’ van de Europese Unie. De twee landen hebben veel gemeen. Beide katholiek, beide gelegen in Centraal-Europa en beide wars van buitenlandse inmenging. Polen en Hongarije voelden er tot voor kort weinig voor om de eisen van Brussel in te willigen. Bovendien zien de landen elkaar sinds jaar en dag als ‘broeders’, ondanks hun verschillende culturele achtergrond. Er is zelfs een speciale Pools-Hongaarse vriendschapsdag (23 maart).
Ron Stoop (28) is politicoloog en schrijft stukken op het snijvlak van politiek, geschiedenis en economie. Hij houdt zich voornamelijk bezig met financiële markten, het publieke domein en de economische geschiedenis van Nederland en de westerse wereld.
EW Podium publiceert opinies van jonge schrijvers, die vanuit eigen onderzoek, expertise of werkervaring bijdragen aan het debat. Plaatsing hoeft geen redactionele instemming te betekenen.
Polen en Hongarije botsen over ‘Oekraïne’
Toch gebeurde er afgelopen weken iets opmerkelijks. De wegen van de Hongaarse leider Viktor Orbán en de officieuze Poolse leider Jaroslaw Kaczynski leken zich te scheiden. De reden? Het conflict in Oekraïne. Polen koestert een diepgewortelde haat tegen Rusland. Al ruim vijf eeuwen zijn het rivalen, waarbij Rusland meerdere malen grote schade heeft aangericht in Polen. Zo werd het land aan het eind van de achttiende eeuw drie keer als een geopolitieke taart stukgesneden om de imperialistische honger van Rusland, Duitsland en het Habsburgse Rijk te stillen.
Ook viel de Sovjet-Unie in 1920 Warschau binnen, werd er een deal met Hitler gesloten om Polen deels te annexeren en werden Poolse verzetsstrijders in 1944 tegen de Duitsers aan hun lot overgelaten. Het Russische leger stond aan de andere kant van de Wisła (de rivier die Warschau doorkruist) te wachten tot het Poolse verzet was gedecimeerd om vervolgens de stad zelf te ‘bevrijden’.
Orbán staat veel minder vijandig tegenover Poetin
Kortom, geen ruzie die je op een zondagmiddag met een fles wodka bijlegt. De Hongaren staan er echter anders in. Ook zij hebben te lijden gehad van de Russen, toen de Sovjettanks in de jaren vijftig Boedapest binnenrolden om een opstand neer te slaan. Toch lijkt Orbán zich helemaal niet zo vijandig te positioneren tegenover Poetins Rusland.
Lees ook: En hier ontstaat een grote scheuring. Hoewel Polen zeker geen vriend is van Brussel, is de EU een sympathieke Samaritaan vergeleken met de Russen en hun expansiedrift. Dit verklaart ook waarom Polen het voortouw neemt in het buitenlandbeleid van de EU. Zo werd Duitsland onder druk gezet om meer sancties te implementeren, en wilde Polen al vrij snel vliegtuigen leveren aan Oekraïne. Het echte breekpunt kwam toen Orbán de slachtpartij in Boetsja niet wilde veroordelen.
‘Als premier Viktor Orbán niet duidelijk kan zien wat er in Boetsja is gebeurd, dan is het advies om naar de oogarts te gaan,’ sneerde Kaczynski afgelopen vrijdag.
Een schisma met grote gevolgen voor de EU
Het schisma dat nu ontstaat tussen Polen en Hongarije, kan grote gevolgen hebben voor de interne verhoudingen in de EU. Eerder stemden de twee landen altijd samen tegen elke vorm van sanctionering als gevolg van het niet naleven van EU-regels. Hiermee hielden ze elkaar de hand boven het hoofd. Of dit zo blijft doorgaan, is de vraag. Wellicht begint de Poolse regering in te zien dat de EU uiteindelijk de beste garantie is voor territoriale integriteit.
Op termijn zou dit Orbán in een compleet isolement kunnen brengen, en zelfs kunnen leiden tot sanctionering of het opschorten van het EU-lidmaatschap. Zover is het nog lang niet. En het kan natuurlijk zo zijn dat Polen na het conflict weer zijn oude positie inneemt. Maar aannemelijk is dat op termijn blijkt dat deze episode een grote deuk heeft geslagen in de vriendschap tussen de twee Centraal-Europese broederlanden.