Conservatieve liberalen moeten extreem-rechts uitsluiten

Het beschermen van burgerlijke vrijheden raakt aan de kern van het liberalisme. En het staat haaks op de autoritaire trekken van identitaire extremisten. Conservatieve liberalen moeten een duidelijke grens trekken tussen henzelf en extreem-rechts, schrijft Daan H. Teer op EW Podium.

De Britse columnist Janan Ganesh schreef onlangs in The Financial Times over ‘The myth of Western decadence’ (de mythe van de westerse decadentie, red.). Hij beschrijft hoe het Westen een curieuze paradox kent. Zijn democratische rechtsstaten hebben een inherente mildheid, omdat ze een diversiteit van uitgangspunten toestaan. Dat wordt door potentaten verward met decadentie en dus: zwakte. Maar, zodra de vrijheid zelve onder vuur ligt, reageren vrije samenlevingen meestal met een verrassende vechtlust.

Liberalen zijn gehecht aan autonome levenswijze

De vijanden van het liberalisme maken volgens Ganesh een inschattingsfout. Zij verwarren de liberale houding (die compromissen sluit vanuit tolerantie) met de gehechtheid aan het liberalisme zelf (waarover zelden compromissen worden gesloten). Het is niet zozeer een voorliefde voor de liberale filosofie die mensen strijdbaar maakt, als wel een gehechtheid aan de autonome levenswijze die daaruit is voortgekomen. Dit drijft bijvoorbeeld de westerse solidariteit met het Oekraïense verzet tegen Rusland.

De Oostenrijks-Britse filosoof Karl Popper schreef in zijn boek De Open Samenleving en haar Vijanden over de ‘paradox van tolerantie’. Onbeperkte tolerantie, aldus Popper, leidt tot het verdwijnen van tolerantie. Als men niet bereid is de tolerantie te verdedigen tegen de aanvallen van intoleranten, dan worden de toleranten vernietigd – en met hen de tolerantie. Intolerantie moet daarom – uit naam van tolerantie – niet worden getolereerd.

Het is dit principe dat ten grondslag ligt aan het maatschappelijke instinct dat Ganesh beschrijft. De vrijheid van de één moet eindigen bij de inbreuk op de vrijheid van de ander, in de geest van de liberale filosoof John Stuart Mill. Wie zich niet verdedigt tegen overschrijdingen van de eigen vrijheid, zal het uiteindelijk verliezen. Wie zijn vrijheid wil behouden, zal moeten optreden tegen hen die anderen de vrijheid willen ontnemen.

Forum voor Democratie is ondemocratisch

In Nederland profileert FVD zich als een ‘brede liberaal-conservatieve beweging’. Tegelijkertijd deinst partijleider Thierry Baudet er niet voor terug om Vladimir Poetin aan te halen als zijn ‘held’. Een Nederlandse parlementariër noemt zich ‘fan’ van een expansionistische dictator wiens politieke rivalen en critici niet zelden worden vastgezet, verbannen of gedood.

Gideon van Meijeren, net als Baudet Tweede Kamerlid voor FVD, ontmenselijkt intussen journalisten in een internetserie genaamd Rioolratten Ontmaskerd door ze onaangekondigd en tegen hun zin uit te horen over uitspraken die hij ‘leugenachtig’ acht. Zijn openlijk toegegeven doel is een ‘preventieve werking’ op oneerlijke kritiek door de media op zijn partij. Dit is een doorzichtig eufemisme voor intimidatie van de pers voor politieke doeleinden.

Van Meijeren sprak daarnaast zijn hoop uit op het ten val brengen van de regering tijdens een ‘fluwelen revolutie’. Er volgde destijds publiekelijk een semantische discussie rondom de vraag of hij doelde op een gewelddadige of geweldloze vorm van verzet. En op alleen de uitvoerende of ook de wetgevende macht. Dat hij hoe dan ook pleitte voor het afzetten van democratisch verkozen volksvertegenwoordigers – en daarmee mogelijk een vernietiging van ons huidige regeringsstelsel – leek voor velen een secundair feit.

De Partij voor de Vrijheid is antiliberaal

Geert Wilders, de leider van de PVV, stelt in zijn partijprogramma dat hij Nederland wil teruggeven aan ‘de Nederlanders’. Intussen ontzegt hij de islam – een geloof aangehangen door ruwweg 5 procent van de bevolking –  de status van religie. Hij hekelt de islam als ‘de meest gewelddadige politieke ideologie die er bestaat’. Deze kunstmatige distinctie dient het verbieden van een wereldreligie, zonder verantwoording af te hoeven leggen aan de scheiding van kerk en staat.

Wilders pleit verder voor een algeheel verbod op ‘verspreiding van de islam’. De implicaties daarvan voor de vrijheid van meningsuiting blijven ongespecificeerd, maar moskeeën, islamitische scholen en de Koran zouden in elk geval onwettig worden verklaard. Nederlanders met een dubbele nationaliteit zouden ook hun stemrecht en hun kandidaatschap voor politieke functies moeten inleveren – zelfs als ze in Nederland geboren en getogen zijn.

De ‘vrijheid’ die de PVV zegt na te streven, lijkt niet bestemd voor iedere staatsburger, maar gereserveerd voor ‘Henk en Ingrid’. Wanneer een christen zijn geloof nog mag beoefenen en een moslim niet, zijn zij niet langer gelijk onder de wet. De term ‘De Nederlanders’ wordt door Wilders klaarblijkelijk niet gedefinieerd op basis van het staatsburgerschap, maar op basis van identiteitspolitiek.

FVD en PVV begaan liberale hoofdzonden

De bescherming van burgerlijke rechten zou een topprioriteit moeten zijn voor elke partij die zich liberaal noemt. FVD faalt daarin door stelselmatig de democratie zelf te ondermijnen. De PVV faalt daarin door selecte burgers hun grondrechten te ontzeggen. Beide zijn liberale hoofdzonden.

Conservatieve liberalen zouden instinctief moeten optreden tegen antiliberale wanpraktijken. Toch stelde Joost Eerdmans, fractievoorzitter voor JA21, vorig jaar in een interview dat hij met zowel Baudet als Wilders zou willen regeren. Hoe verzoent hij hun bedreiging van liberale principes met zijn eigen vermeende conservatisme? ‘Appeasement’ is strategisch onhoudbaar tegenover de stapsgewijze afbreuk van een democratie.

Kiezersmigratie naar rechts brengt reactionair gevaar mee

Dit geldt breder voor alle partijen die zich aan de rechterflank van de politiek bevinden en dus conservatief-liberale ideeën koesteren. Volgens de peilingen beweegt de kiezer momenteel naar rechts. Terwijl het revolutionaire ‘woke-spook’ langzaam maar zeker de vergetelheid in verdampt, neigt het Nederlandse electoraat naar conservatisme. Maar daar schuilt dus een reactionair gevaar.

Het is de opdracht van progressieve liberalen om burgerlijke vrijheden te vergroten door de instituties van het liberalisme uit te breiden. Het is de opdracht van conservatieve liberalen om burgerlijke vrijheden te waarborgen door diezelfde instituties te beschermen tegen de tirannie. Zij moeten de grens bewaken tussen tolerantie en de intolerantie die – uit naam van tolerantie – niet kan worden getolereerd. Minachting van de democratie, identiteitspolitiek en schending van de Grondwet liggen mijlenver over die grens.