De discussie over het klimaatbeleid en de energietransitie is losgezongen van de werkelijkheid. Dat leidt tot grote frustratie onder burgers. Laat dat voor burgers een stimulans zijn om tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in maart te gaan stemmen, schrijft politicoloog en gemeenteraadslid Sonny Spek op EW Podium.
Begin november was ik aanwezig bij de conferentie ‘De Dag van het Klimaatakkoord’ in Nieuwegein. Aanwezig was een bont gezelschap van gemotiveerde ambtenaren, zoekende gemeenteraadsleden en scorende lobbyisten. Dagvoorzitter Ed Nijpels gaf al snel aan dat er voornamelijk ruimte moest zijn voor positieve verhalen om de negativiteit rond de energietransitie achter ons te laten.
Sonny Spek (1997) is politicoloog en student islamstudies aan de Radboud Universiteit. Daarnaast is hij fractievoorzitter van de lokale partij DURF in de gemeenteraad van Katwijk. Verder treedt hij regelmatig op als commentator bij BNR en NPO Radio 1.
Dit is een artikel voor EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week meerdere artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
Deze oproep was niet besteed aan de aanwezige leden van actiegroep Extinction Rebellion: al snel na de opening van de conferentie besloten een stuk of twintig van hen naar voren te lopen, waarna ze vijf minuten ongemakkelijk schreeuwden over ‘de klimaatcrisis’ en de gedragswetenschapper op het podium het spreken onmogelijk maakten. De zaal applaudisseerde na de actie luid. Ik hield mijn handen stijf op elkaar.
Discussiëren in een veilige cocon
Later op de dag werd er in de veilige cocon van het conferentiecentrum in Nieuwegein uitgebreid gediscussieerd over het verhogen van de huidige klimaatdoelstellingen. Dat was opvallend, want het lijkt erop dat deze ruimte er niet is. Eind oktober publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2021. Deze dient als een bijna heilig werk voor alle mensen met interesse in het klimaat- en energiedebat in Nederland.
De KEV licht uitgebreid toe wat de stand van zaken is en wat de verwachtingen zijn voor het behalen van de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs. Een belangrijk onderdeel van het Nederlandse Klimaatakkoord is het doel om voor 2030 anderhalf miljoen woningen van het aardgas af te halen. De sceptische (of: realistische) volger van dit proces kon al vroeg vermoeden dat dit volstrekt onhaalbaar zou zijn.
Er is onvoldoende geld, het draagvlak ontbreekt voor ‘de grootste verbouwing van de gebouwde omgeving ooit’, gemeenten hebben te weinig ambtenaren om de energietransitie te begeleiden en de wet- en regelgeving is er niet op toegerust om daadwerkelijk grote stappen te zetten. Het PBL stelt nu in de KEV ook: ‘Doordat de uitvoering van het beleidspakket aardgasvrije wijken is vertraagd, is het doel van anderhalf miljoen verduurzaamde bestaande woningen en gebouwen in 2030 niet meer haalbaar.’
Lees ook dit commentaar van Gertjan van Schoonhoven over Klimaatbeleid: het einde van ‘haalbaar en betaalbaar’ is in zicht
Het probleem is dat het demissionaire kabinet langzaam opschuift naar het Europese Klimaatplan ‘Fit For 55’. Volgens dit plan moet in 2030 de CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 niet met 49 procent worden verminderd, maar met 55 procent. Dat lijkt een klein verschil, maar dit staat bijna gelijk aan 15 megaton CO2-uitstoot, oftewel aan wat alle Nederlandse huishoudens met een cv-ketel jaarlijks uitstoten. Het is van belang dit cijfer te onthouden als politici vrijblijvend spreken over de 55 procent van de Europese Unie en het verhogen van de klimaatambities.
Geschetst beeld van de energietransitie is een sprookje
De afgelopen jaren is het beeld geschetst dat de energietransitie een verbetering tot stand zal brengen op het gebied van betaalbaarheid, leveringszekerheid en betrouwbaarheid, maar dit blijkt een vervalst sprookjesbeeld. In de gebouwde omgeving zullen de oorspronkelijke doelen niet haalbaar zijn, omdat de praktijk weerbarstig is en simpelweg geen rekening houdt met algemeen geformuleerde doelen.
In de ‘proeftuinen aardgasvrije wijken’ bestaan veel praktische, financiële en organisatorische bezwaren tegen het aardgasvrij maken van huizen. Het is daarnaast de vraag in hoeverre het verkeerd is dat deze doelen niet worden gehaald. Het Klimaatakkoord legt een onevenredig hoge druk op de Nederlandse huishoudens, terwijl de uitstoot van huishoudens vrij beperkt is in vergelijking met de andere sectoren die zijn opgenomen in het Klimaatakkoord: ongeveer 8 procent.
Juist de lokale verkiezingen van 2022 gaan over het klimaat
Over ongeveer vier maanden zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. De opkomst bij deze verkiezingen ligt een stuk lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. Maar niet stemmen is voor burgers een gemiste kans. De gemeenten gaan de komende jaren in toenemende mate het beleid vormgeven rond het sociaal domein, ruimtelijke plannen, volkshuisvesting en de energietransitie.
Als u de plannen voor een aardgasvrije wijk of plaatsing van een fors aantal windturbines of zonneweides wil tegenhouden of veranderen, moet u niet in Den Haag zijn, maar op uw gemeentehuis. In de nieuwe raadsperiode moet op lokaal niveau een grote stap worden gezet om de doelen van 2030 te halen, en de gemeenteraden zullen voor een groot deel bepalen hoe dit gaat gebeuren.
Gemeenten moeten stelling nemen in het klimaatdossier
De komende jaren moeten gemeenten een stellige positie innemen tegenover de Rijksoverheid als die onrealistische en kostbare doelen stelt om de CO2-uitstoot omlaag te krijgen. Op deze manier viert het wensdenken hoogtij en dat schaadt het vertrouwen in de overheid. Zo dient elke gemeente begin volgend jaar een Warmtevisie hebben opgesteld. Hierin moet staan welke wijken voor 2030 aardgasvrij moeten zijn.
Meer over dit onderwerp
Van papier naar realiteit: waarom de energietransitie zo moeizaam gaat
In de gemeente Katwijk, waar ik raadslid ben, gaat het om zo’n vijfduizend huizen, maar het is duidelijk dat dit niet zal worden gehaald. Het is zaak om hier, maar ook in alle andere gemeenten, de onrealistische doelen voor de gebouwde omgeving opnieuw te wegen en deze zo aan te passen dat hiervoor draagvlak blijft bestaan, evenals financiële draagkracht.
Frustratie over landelijke politiek? Ga dan juist stemmen!
Op dit moment heerst er – terecht – een hoop rancune, ergernis en wantrouwen jegens de landelijke politiek. Dat moet echter voor burgers geen belemmering vormen om in maart te gaan stemmen, maar juist een extra stimulans. U bent op 16 maart 2022 aan zet om het klimaatbeleid vorm te geven en op lokaal niveau te kiezen voor een partij die hiervoor een alternatief verhaal heeft. De aankomende gemeenteraadsverkiezingen zijn van cruciaal belang voor de klimaatambities van het volgende kabinet en uw oordeel is daarbij van belang. Laat daarom de klimaatverkiezingen niet aan uw neus voorbijgaan.