Haagse kwelling van Groningers duurt voort

De slachtoffers van de aardbevingen door gaswinning in Groningen is beloofd dat de gaskraan dichtgaat, maar door de recente internationale ontwikkelingen lijkt het Groningse gas onmisbaar. Kraan open of kraan dicht, het grootste probleem is de onbetrouwbaarheid van Haagse politici, betoogt Groninger Kaan Özgök in een artikel op EW Podium.

‘Winter is coming’ stelde The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). Barre tijden staan voor de deur. Het Haagse kennisinstituut publiceerde begin oktober een rapport over de afnemende leveringszekerheid van aardgas. Nederland is sinds 2018 netto-importeur van gas en dat is in toenemende mate lastiger te verkrijgen, aldus de auteurs van het rapport Jilles van den Beukel en Lucia van Geuns. Intussen stijgen de gasprijzen voor consumenten explosief als gevolg van de groeiende vraag uit Azië, de lage vulgraad van de gasopslagen en het oplopend elektriciteitsgebruik (gas wordt gebruikt om stroom op te wekken).

Het leven gaat hierdoor duurder en, voor velen, een stuk kouder worden. Maar dit alles is voor demissionair minister van Economische Zaken Stef Blok (VVD) geen reden om de Groningse gaskraan weer open te draaien. Deze blijft dicht, verzekerde hij op vrijdag 8 oktober.

Toch vroeg ik me toen af hoe hard deze belofte is. En waarschijnlijk met mij vele Groningers. Voor mij reden om vorige maand eens poolshoogte te gaan nemen in het epicentrum van de aardbevingen, het Noord-Groningse dorp Loppersum.

Op bezoek in Loppersum

Ik neem plaats in de restauratie van het historische Hotel Spoorzicht. De gerieflijke stoel bij het venster biedt uitzicht op de hoofdstraat en het plaatselijke gemeentehuis. Cees de Vries, een Groningse ondernemer en sinds 2014 eigenaar van het statige horecapand, is aangeschoven en praat me bij: ‘Er waren hier en daar wat scheurtjes als gevolg van Huizinge.’ (Deze aardbeving bij het dorp Huizinge in 2012 met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter wordt algemeen gezien als startpunt van de gasbevingsproblematiek). ‘Bij nieuwe scheuren klopte ik aan bij het Centrum Veilig Wonen [tussen 2014 en 2019 handelde dit instituut de schadeaanvragen af, red.] en dan kwam het goed. Daar maakte ik mij verder weinig zorgen over,’ vervolgt De Vries.

Eind 2015 kwam aan het licht dat het hele gebouw moest worden versterkt. ‘De NAM had een stresstest in Loppersum uitgevoerd en de uitslag daarvan was catastrofaal voor Spoorzicht. Vanaf dat moment lag alles stil. Geplande verbouwingen en vernieuwingen konden niet doorgaan,’ vertelt De Vries. De ondernemer zag instinctief het bureaucratiespook opdoemen en besloot het met de NAM op een akkoord te gooien: ‘De afkoopsom was bij lange na niet kostendekkend voor de versterkingen, maar ik kon verder.’

Als ik begin over de explosief stijgende gasprijzen en het ongebruikte restant van het Groningse gas is hij vrij duidelijk. ‘Voor mij als ondernemer is het onbegrijpelijk dat we voor miljarden euro’s aan aardgas onbenut laten. Als ik zeker wist dat de opbrengsten ten goede zou komen aan deze regio. Dan zou ik zeggen: gebruiken. Oppompen en iedereen schadeloosstellen.’ Cees de Vries klinkt zeer gedecideerd.

Ten prooi gevallen aan kille technocraten

Die opmerkelijke opvatting komt ook voort uit murwheid, inmiddels kenmerkend voor veel bewoners van het aardbevingsgebied. Het is in Loppersum een komen en gaan van adviseurs en specialisten. Kille technocraten uit Geldermalsen en Rijswijk die, zonder enige binding met de streek en zijn inwoners, het zoveelste versterkingsrapport opstellen. De Vries weet er alles van, de meeste overnachten in zijn Hotel Spoorzicht. ‘Tachtig procent van de NAM-gelden gaan op aan de facturen en declaraties van die specialisten,’ verzekert hij mij. Het is de heersende opvatting hier.

Zo ook bij dorpsbewoner Matthijs, die ik met zijn dochtertje tref op straat. We kijken samen naar een onbewoond herenhuis. De vrijstaande woning en de grond eromheen zijn afgezet. Hekken met de naam van een regionaal bouwbedrijf versperren de toegang. Matthijs, die ik ken van gezicht, is vier jaar geleden vanuit de stad Groningen naar Loppersum verhuisd. ‘Die woning staat al maanden leeg, hij moet worden versterkt. Waar het gezin naartoe is, weet ik niet. Ons staat hetzelfde te wachten. We moeten straks anderhalf jaar elders onderdak vinden. Wij wonen hier om de hoek tegenover het spoor. Of daarvoor een woning ter beschikking wordt gesteld? Geen idee.’

Even is het stil. In mijn filmische gedachten huppelt de nietsvermoedende blonde kleuter op een sluimerend en ongrijpbaar kwaad. Mijn blik richt zich op de stoeptegels waarop zij danst. Haar vader is moegestreden, de slepende onduidelijkheid beu. Ik confronteer hem met de uitspraken van Spoorzicht-eigenaar De Vries over doorboren en de Groningers volledig schadeloosstellen. Matthijs, quasi hoofdschuddend: ‘Ik heb er geen enkel vertrouwen meer in dat we op de huidige weg de problemen oplossen. Dus ik zou dat aanbod direct aannemen. En velen hier met mij. Bord in de tuin, verkopen en wegwezen.’ Ook deze woorden van de goedlachse veertiger moeten bij mij landen. Na Matthijs’ pijnlijke capitulatie stap ik in de auto en verlaat Loppersum. Die luxe heb ik.

Absurde taferelen door de gascrisis

We zijn enkele weken verder als ik ’s ochtends op de achtergrond bij het thuiswerken Halk TV stream. De Turkse televisiezender heeft een thermometer in het mondiale nieuwslandschap en is scherper dan Hilversum, valt me vaak op. Zo trof ik nergens in onze media het bericht aan dat Saudi-Arabië, ondanks grote druk vanuit Washington afgelopen week, weigert om de oliekraan verder open te draaien. Opmerkelijk, want de olieprijs is van grote invloed op die van aardgas.

En er was meer belangrijk nieuws. De Wit-Russische afperser, president Aleksandr Loekasjenko, dreigde met het dichtdraaien van de gaskraan naar Europa. Dit uit onvrede met de sancties die de Europese Unie tegen zijn land hebben ingesteld. Enige dagen later stond Twitter in lichterlaaie met wanhoopskreten van voormalige klanten van het failliete Welkom Energie. Na de verplichte overstap naar een nieuwe energieleverancier werden zij geconfronteerd met veel hogere termijnbedragen. NPO Radio 1-presentator en gedupeerde Lara Rense deelde in een tweet dat haar termijnbedrag was verhoogd van 182 naar 631 euro. Absurde taferelen.

Lees verder onder de tweet

Toch extra gaswinning in Groningen?

Zelf was ik in afwachting van demissionair minister van Economische Zaken Stef Blok. Hoe zwaar woog zijn toezegging op 8 oktober dat de gaskraan in Groningen dicht blijft? Op 9 november opende het Dagblad van het Noorden met een groot artikel onder de kop: ‘Mogelijk toch extra gaswinning in Groningen.’ De aanbouw van de stikstoffabriek in Muntendam is namelijk ernstig vertraagd. De levering van de benodigde bouwmaterialen is door de pandemie uitgesteld. Zonder deze stikstofcentrale is er onvoldoende capaciteit om geïmporteerd hoogcalorisch gas om te zetten naar laagcalorisch gas. Dat is de kwaliteit gas die wordt geleverd aan de Nederlandse huishoudens en industrie. Dit gebeurt met de winter in aantocht.

Op mij kwam het over als een gecalculeerd voorwendsel van de demissionair minister. Simpelweg omdat ik het als volstrekte leek niet voor me zie. Hoe kan Nederland met het oog op de actuele internationale ontwikkelingen afblijven van de Groningse, laagcalorische snoeppot?

Juist de cynische Haagse houding, die elke dag kan leiden tot een ander beleid, kwelt de gedupeerden van de aardbevingen door gaswinning. Dat cynisme is de ultieme bevestiging voor de inwoners van Loppersum dat zij voorlopig nergens op hoeven te hopen – noch op het sluiten van de gaskraan, noch op een eerlijke compensatie bij hernieuwde gaswinning.