Zoals de Oekraïense president Zelensky donderdag 31 maart de Tweede Kamer voorhield, is de Nederlandse geschiedenis een belangrijke inspiratiebron. De herdenking van 450 jaar ‘Geboorte van Nederland’, evenals van ‘750 jaar Gouda’, biedt volop aanleiding tot een fundamenteel debat over waarden en identiteit, schrijft burgemeester van Gouda Pieter Verhoeve (SGP) op EW Podium.
Mr. drs. Pieter Verhoeve (1981) is voorzitter van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen en burgemeester van Gouda. Hij zit in het bestuur van 1572: De geboorte van Nederland, waaraan tientallen gemeenten deelnemen. Daarnaast viert zijn stad Gouda dit jaar 750 jaar stadsrechten onder het motto “Geef Gouda door!”
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week meerdere artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky hield de Nederlandse Tweede Kamer op 31 maart geschiedenislessen voor. Dat is nodig. De inname van Den Briel is bij velen weggezakt, inclusief het nut van herdenken. ‘De 450ste viering van de opstand tegen tirannie is fundamenteel voor jullie land en maatschappij.’ Inderdaad: ‘1572’ is een indrukwekkend en ingewikkeld verhaal dat inspiratie biedt voor vandaag.
Geschiedenis om iets van te leren
Een mens heeft een verleden nodig als hij ervan wil leren. Hordes scholieren laten het vak geschiedenis vallen, terwijl talloze ouderen intens genieten van historische wandelingen en series. Dat is niet vreemd. Wij mensen zijn in onze eigen levensbiografie historisch gevormd. Dat ontdek je doorgaans als je ouder wordt. Tal van levenskeuzes die volwassenen maken, zijn een reactie op de eigen familiegeschiedenis. Zelfs ongewild en ongemerkt. ‘Papa, ik lijk steeds meer op jou,’ zingt Stef Bos.
Ergens is dit historisch besef ook aan grenzen gebonden. Lange tijd kregen leerlingen les in vaderlandse geschiedenis. De echo van de verzuiling was nooit ver weg. Op de protestantse School met den Bijbel in de Alblasserwaard is mij niet verteld dat de watergeuzen monniken in Gorcum vermoordden en nonnen verkrachtten. Wel ging het over de romantiek van de heroïsche strijd tegen de Spanjaarden, die Nederland hadden bezet, net als de Duitsers later. Dat Filips II, de ‘koning van Hispanje die we altijd hebben geëerd’ daarentegen een legitieme vorst was, besefte ik later pas als historicus.
De Oekraïense ambassadeur was bij opening van herdenkingsjaar
Donderdag 24 maart was ik bij de officiële, koninklijke opening van het jubileumjaar van de Geboorte van Nederland in Brielle. De inname van dit stadje is immers hét kantelpunt in de Tachtigjarige Oorlog. Een onomkeerbaar punt in de wordingsgeschiedenis van het Nederland zoals we dat nu kennen. Onze identiteit werd toen en nu gekenmerkt door eigenzinnigheid en ruimte voor gewetensvrijheid. Nederland zegt verdraagzaam te zijn. Maar net als toen is die tolerantie nu vaak ver te zoeken. Het debat is gepolariseerd, de toon feller en de reactie sneller.
Tijdens de openingsceremonie van het jubileumjaar zat ik naast de Oekraïense ambassadeur Maksym Kononenko. Samen met de Belgische ambassadeur vertaalde ik de toespraken en onderwijl maakte Kononenko aantekeningen. Een week later sprak zijn president Zelensky de Tweede Kamer toe:
Nederland viert dit jaar zijn opstand tegen de tirannen van 450 jaar geleden. Dat is fundamentele geschiedenis voor jullie vrije maatschappij. Vandaag de dag vechten wij tegen dezelfde tirannie. 450 Jaar geleden was het begin van de geboorte van het moderne Europa zoals wij dat kennen, waar verschillende volken en religies vrij leven. Deze vrijheid en democratie wordt vandaag bruut aangevallen en moet worden verdedigd.
Een fundamenteel gesprek over identiteit
Zelensky had gelijk. De parallel is indrukwekkend herkenbaar. De burgeroorlog in de Lage Landen die 450 jaar geleden losbarstte, is tegelijk toch anders. Er was geen inval, er was vooral veel onenigheid tussen inwoners van de Lage Landen. Tussen protestant en katholiek, tussen arm en rijk en tussen stad en ommeland. En net als toen staan onze waarden onder druk en ter discussie en roepen die op tot een fundamenteel gesprek over onze identiteit: wie zijn wij ten diepste? Wat verenigt ons? Hoe zijn we met elkaar verbonden en wat kunnen we van elkaar verdragen in al onze veelkleurigheid?
Meer over de toespraak van de Oekraïense president: Zelensky confronteert Nederland met eigen geschiedenis
Gouda bestaat dit jaar 750 jaar. Stadslucht maakt vrij, al gaat dit nooit vanzelf. Want toen de watergeuzen in 1572 de leiding van Gouda overnamen, zijn diverse Goudse kunstschatten bijvoorbeeld niet verwoest. Gloednieuwe altaarstukken werden beschermd doordat het toenmalige stadsbestuur de kerk sloot. Via omwegen kwamen deze schitterende schilderijen in Museum Gouda terecht.
En wat is nu zo bijzonder? Per vandaag hangt deze katholieke kunst weer in volle glorie in de oudste parochiekerk van de stad: de Sint-Jan. Een omgekeerde Beeldenstorm – voor zover ik weet, gebeurt dit in Nederland voor het eerst.
Woorden geven aan de geboortepijn van Nederland
De beroemdste Gouwenaar, priester Desiderius Erasmus (circa 1466-1536), leefde ook in een onrustige tijd. Hij verlangde naar vrede. Daarvoor is het nodig, aldus Erasmus, dat ‘we zo weinig mogelijk vastleggen en bij veel kwesties iedereen in zijn oordeel vrijlaten. Het geweten is vrij; heers en oordeel niet over een ander.’ Maar hoe doen we dit? In elk geval door onszelf dagelijks te trainen in verdraagzaamheid en in het reine te komen met de ongemakkelijke kanten van je persoonlijke biografie. Op nationaal vlak kan dit ook, door bijvoorbeeld woorden te geven aan de geboortepijn van Nederland.
Zelf ben ik protestant. Persoonlijk ben ik van mening dat de Reformatie ons veel heeft gebracht. Democratisering, vrije handel, het vrije woord en de emancipatie van het individu. Schaduwkanten zijn er ook. Beeldenstormen, godsdienstoorlogen en het wegsijpelen van gemeenschapszin. Bijzonder dus dat in Gouda, voor het eerst, een poging wordt gedaan tot een (artistiek) herstel met de viering van Gouda 750 en het terugbrengen van de kunstwerken. Het is nooit te laat om iets goed te maken.
Vandaag, dinsdag 12 april, opent koning Willem-Alexander de expositie ‘Beleef het Wonder van Gouda’, als start van Gouda750.