Er dreigt nóg een crisis: de ‘China-crisis’. Stabiele handel met de grootmacht staat onder druk. Intern gaat China gebukt onder zijn zero-COVID-beleid, lage economische groei, vergrijzing en een oververhitte huizenmarkt. Extern verliest Xi Jinping stabiele vrienden. Een Chinese recessie kan ook hier zomaar een crisis veroorzaken, schrijft historicus Maykel Darricarrere op EW Podium.
Maykel Darricarrere (1998) studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Tussen 2019 en 2021 was hij werkzaam bij het Europees Parlement voor onder anderen Derk Jan Eppink en Rob Roos. Sinds 2021 werkt hij als beleidsmedewerker voor de Tweede Kamerfractie van JA21.
EW Podium publiceert opinies van jonge schrijvers, die vanuit eigen onderzoek of werkervaring bijdragen aan het debat. De artikelen reflecteren niet noodzakelijkerwijs de opvatting van de redactie.
Historisch ziet China zichzelf als het ‘Middenrijk’. Het centrum van álle landen ter wereld. Zowel geografisch als gevoelsmatig. Vele eeuwen brachten buitenlandse mogendheden tribuut aan het Chinese hof in ruil voor handel onder strikte voorwaarden. In het buitenlandbeleid van China draaide álles om China. Aan die mindset is sinds de keizertijd niet veel veranderd.
De Chinese economie moet blijven rennen
In de twintigste eeuw opende China onder Deng Xiaoping vrijwillig haar markt voor de wereld. Vergelijkbaar met het West-Duitse Wirtschaftswunder na de Tweede Wereldoorlog groeide China uit tot een economische supermacht. De groei zette door in onze eeuw. Onder president Xi Jinping werd China de fabriek van de wereld en tevens techgigant. Alibaba, Tencent en Huawei domineren inmiddels de wereldmarkt.
Corona gooide echter roet in het eten. De Chinese economie groeit in 2022 met slechts 2,8 procent. Voor Nederlandse begrippen een prachtcijfer; voor Chinese begrippen een ramp. Eerder dit jaar stelde Xi het doel op 5,5 procent groei voor 2022, bijna het dubbele van wat werd gerealiseerd. Gewoonlijk heeft China het doel gesteld op minstens 7 tot 8 procent. Enkel met hoge groei kan de Chinese economie stabiel voortbestaan: lage groei betekent minder investeringen en minder consumptie. Kortom, de Chinese economie moet blijven rennen, anders valt zij om.
Corona is rampzalig voor China
Voor Xi Jinping komen de teleurstellende ramingen op een slecht moment. Op 16 oktober vindt het Nationaal Congres plaats van de Chinese Communistische Partij (CCP). Er gaan geruchten dat steun voor Xi’s volgende termijn als president nog niet in beton is gegoten. Vooral zijn zero-COVID-beleid heeft desastreuze gevolgen gehad voor economie en maatschappij. En heeft zowel intern als extern veel kritiek opgeleverd.
Xi wilde namelijk koste wat het kost géén westerse vaccins. De Chinese vaccins zijn echter minder effectief, dus lijden zijn steden nog altijd onder ernstige coronagolven. Hele volksstammen worden – soms zonder proviand – in hun huizen opgesloten. Zonder blikken of blozen zet de CCP héle steden van miljoenen (werkende) mensen in een lockdown. Voor een economie die moét groeien, is dat rampzalig.
Massademonstraties blijven nog uit
Zulke massa-lockdowns zijn in het Westen ondenkbaar, maar voor Chinezen harde realiteit. Alsof men een mug wil doden met een kanon. Het zero-COVID- beleid stopzetten zou voor Xi daarentegen leiden tot enorm gezichtsverlies. Ondanks externe kritiek is het interne verzet nog niet geëscaleerd. Demonstratie tegen de CCP is tot op de dag van vandaag slechts lokaal en kleinschalig. Geen massademonstraties zoals in Iran, maar vergelijkbaar met protesten in Rusland.
Meer over China: Waarom herbenoeming van Xi gevaar is voor de hele wereld
Vergrijzing en bevolkingskrimp zijn twee andere ontwikkelingen die China al jarenlang kwellen. Nederland kende in 2021 al een laag geboortecijfer – circa 1,6 per twee ouders. China kende slechts 1,15. De Chinese bevolking neemt derhalve in de nabije toekomst aanzienlijk af: van 1,4 miljard in 2019 naar 1 miljard in 2050. Het is een restant van het catastrofale eenkindbeleid dat in 1979 werd ingevoerd.
De Chinese bevolking blijft krimpen
Het politbureau antwoordde op de vergrijzing en de bevolkingskrimp met het toestaan van twee kinderen per koppel in 2015. In 2021 werd dit zelfs opgevoerd naar drie kinderen. Maar ondanks deze ingrepen blijft de Chinese bevolking krimpen. Weldra zal Xi Jinping mogelijk ook vier- of vijfkindgezinnen moeten toestaan. Of ouders financieel compenseren als lokkertje. In een wanhoopsdaad zou Xi vele buitenlandse werkers kunnen binnenhalen, hoewel China niet-etnische Chinezen met argusogen bekijkt. Zoals Oeigoeren en Tibetanen.
De huizenbubbel lijkt geklapt
Een andere monstercrisis is de Chinese huizenmarkt. Met zo’n 60.000 miljard euro een reusachtige markt. Chinezen beleggen liever in vastgoed dan in obligaties of aandelen, dus het is heel gewoon dat Chinezen (ook niet-welvarende) een tweede of derde huis bezitten. Voor menige Chinees dient een tweede huis voornamelijk als spaarpot. Dat was altijd een stabiele investering, want jarenlang bleven huizenprijzen stijgen. Net als in Nederland.
Maar nu dalen de huizenprijzen in China al maanden. Evergrande, China’s grootste vastgoedbedrijf, kon dit jaar de rente op zijn honderden miljarden schuld niet afdragen. De huizenbubbel lijkt geklapt. Problematisch voorde vele Chinezen met geld in vastgoed. En nog problematischer voor Xi Jinping, die als politiek leider een mandaat heeft gekregen om juist recessies te voorkomen. Dus grijpt China in. Met onder meer een onroerendgoedfonds van 43 miljard. Maar dat is een druppel op een gloeiende plaat.
Xi Jinping komt alleen te staan
Vele interne tegenslagen maken de positie van president Xi Jinping onzeker. Daar komen de internationale ontwikkelingen nog bij. China’s vrienden wankelen aan de rand van de afgrond. Poetin heeft zich gestort in een uitputtende langetermijnoorlog met Oekraïne. Tevens staat Poetins ‘achtertuin’ in brand: het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan laaide weer op, in Dagestan en Kazachstan waren anti-oorlogdemonstraties en zelfs in hartje Moskou waren er protesten.
Meer van deze auteur voor EW Podium: Expansiedrift China is een bedreiging voor het Westen
Nog ernstiger zijn de massale protesten in Iran tegen president Ebrahim Raisi. Na de brute moord op Mahsa Amini wegens het niet dragen van hoofdbedekking nemen protesten in veel Iraanse steden alleen maar toe. Dit wordt verder versterkt door torenhoge inflatie en vertienvoudigde huizenprijzen. Raisi legt de schuld voor de protesten bij het Westen. Hij ontkent alle vormen van kritiek op zijn radicaal-islamitische regime en weigerde zelfs met CNN-journalist Christiane Amanpour in New York te spreken omdat zij geen hoofdbedekking had. Zelf droeg Raisi ook geen gezichtsbedekking, behalve misschien permanent een bord voor zijn kop.
Hopelijk doorstaat China zijn crises
Met deze onstabiele bondgenoten gaat China een onzekere tijd tegemoet. Net als Nederland kent China vele eigen crises, zowel interne als externe. Nederlanders zullen een regimewissel wellicht toejuichen, maar onzekerheid op de Chinese markt brengt wereldwijd economische tegenspoed. Dat heeft de oorlog tussen Rusland en Oekraïne maar al te goed laten zien. In een wereldeconomie waarin landen economisch innig met elkaar verweven zijn, is het te hopen dat China haar crisissen kan blijven managen.