Webwinkel Bol com voorziet een boek over ‘woke’ van een disclaimer: ‘Dit boek bevat mogelijk grof taalgebruik en/of de weergave van een racistische behandeling van mensen of culturen.’ Bart Collard stelde Bol.com schriftelijke vragen en deelt op EW Podium de onthutsende antwoorden die hij kreeg.
Bart Collard (1988) heeft een master Opsporingscriminologie (NL) en een master Contraterrorisme (Israël) afgerond. Momenteel schrijft hij een boek over desinformatie. Tevens werkt hij aan een proefschrift over islamitisch terrorisme aan de Universiteit Leiden.
EW Podium publiceert opinies van (vooral jonge) schrijvers, die vanuit eigen onderzoek of werkervaring bijdragen aan het debat. De artikelen reflecteren niet noodzakelijkerwijs de opvatting van de redactie.
In Wokeland schetst historicus Coen de Jong de opkomst van het zogeheten wokisme in de afgelopen jaren. De Jong legt uit wat radicale groeperingen nastreven en wat hun methoden lijken te zijn. Hij gaat in op de invloed die deze groeperingen hebben gekregen op de maatschappij en vooral op organisaties. Overal wordt diversiteitsbeleid ingevoerd en voortdurend aangescherpt.
De Jong streeft zelf gelijke rechten in gelijke omstandigheden na, maar toont aan dat mensen die zichzelf antiracist noemen dat niet doen. Waarom is dan een disclaimer geplaatst bij Wokeland? En niet bij boeken van denkers als Gloria Wekker (Witte onschuld) en Anousha Nzume (Hallo witte mensen), die een onderscheid lijken te willen maken op basis van huidskleur?
Onthutsende antwoorden
Ik besloot Bol.com schriftelijk enkele vragen te stellen. Waarom plaatst het deze disclaimer? Kwamen er klachten binnen? Zo ja, hoeveel? Is het boek eigenlijk in z’n geheel door iemand gelezen? En wie was dat dan? In hoeverre heeft diegene kennis over dit vraagstuk? Bevat het boek in de ogen van Bol.com ‘mogelijk grof taalgebruik’ of een ‘weergave van een racistische behandeling van mensen of culturen’ – of wellicht allebei?
Lees ook deze voorpublicatie uit Wokeland van Coen de Jong: Woke als speerpunt van de publieke omroep
Een van de woordvoerders (Lead PR’s) van Bol.com reageert dat de webshop alleen boeken verwijdert ‘waar we echt niet achter kunnen staan’. De webshop erkent mijn zorgen over een glijdende schaal, maar beweert zorgvuldig te werk te zijn gegaan. Hoe is de disclaimer bij het boek van De Jong dan tot stand gekomen?
‘Wat betreft het boek Wokeland: hier is nog veel onduidelijkheid over. De informatie die we nu hebben, is niet voldoende voor een volledige beoordeling. Daarom wordt het boek op dit moment gelezen door een instantie gespecialiseerd in het beoordelen van discriminatie. In de tussentijd staat het label erbij.’
Algoritme bepaalt welke boeken verdacht zijn
Extra aandacht kan een boek krijgen na een melding door een algoritme of na ten minste één klacht van een klant. Telefonisch meldt Bol.com dat over Wokeland geen klachten zijn binnengekomen, maar dat het algoritme het boek selecteerde op basis van een selectie van woorden. Vervolgens las een medewerker van Bol.com de flaptekst. Op basis daarvan besloot Bol.com tot een tijdelijke disclaimer, in afwachting van de uitkomst van het inhoudelijke onderzoek.
Dat onderzoek wordt uitgevoerd door het Meldpunt Discriminatie, dat uit regionale meldpunten bestaat. Op de vraag of het gaat om het meldpunt in de regio Amsterdam (MDRA), geeft Bol.com geen sluitend antwoord. De webshop gebruikte MDRA in november 2022 wel als expert ‘om te bepalen wat haatdragend, discriminerend of antisemitisch kan zijn’.
MDRA is niet onomstreden, noch onafhankelijk
Het MDRA is niet onomstreden. Toen rapper Akwasi in juni 2020 zijn tot geweld oproepende Dam-uitspraak deed, stond Mitchell Esajas van The Black Archives bij hem. Esajas had twee dagen eerder beweerd dat de plunderingen en rellen rondom Black Lives Matter in de Verenigde Staten legitieme manieren van verzet zijn, zelfs bij vernieling en brandstichting.
Akwasi’s leugens en dreigementen moeten niet worden vergoelijkt, schreef Philip van Tijn in 2020
Op dat moment was een officier van justitie bestuursvoorzitter van het MDRA. Ook Esajas was bestuurslid. Een maand later traden zij beiden af. Anderhalve maand daarna seponeerde diezelfde officier van justitie de strafzaak tegen Akwasi.
Het MDRA is een belangenorganisatie. Met als doel: ‘Het bestrijden en aanpakken van discriminatie en racisme en het beïnvloeden van maatschappelijke processen die daaraan ten grondslag liggen, inclusief alle activiteiten die daartoe kunnen bijdragen.’ Daarmee is dit meldpunt geen onafhankelijke beoordelaar.
Sekspoppen en pocketpoesjes
Bol.com lijkt meer opmerkelijke keuzes te maken dan het plaatsen van een disclaimer bij Wokeland en niet bij de boeken van Wekker en Nzume.
In 2020 schreef ik al over het dubieuze feit dat Bol.com sekspoppen van jonge meisjes verkoopt. De webshop blijkt dat nog steeds te doen. Voor zo’n 400 euro koopt u Blond Jettetje, een pop van een meisje van 128 centimeter en 28 kilo. In de beschrijving staat: ‘Je kan genieten van dezelfde seks zoals (…) met een jonge vrouw.’
Een ‘vrouw’ van 128 centimeter lang is doorgaans inderdaad erg jong. Sexpop Ella is zelfs slechts 90 centimeter lang. En wat te denken van het ‘pocketpoesje’ met een ‘mooie bruine huidskleur’? In de ogen van de antiracismedenkers een uiterst racistisch lustobject.
Geen waarschuwing bij Mein Kampf
De webwinkel verkoopt zonder belemmering boeken als Mein Kampf van Adolf Hitler, Guerilla-oorlogvoering van Mao Tse-Tung, de Koran en Mijlpalen van Sayyid Qutb. Deze boeken bevatten gewelddadige en discriminerende passages, maar Bol.com maakt zich druk om Wokeland van Coen de Jong.
Dat Mein Kampf geen disclaimer bevat en Wokeland wel, kan het vermoeden doen rijzen dat De Jong een vreselijk kwaadaardig boek heeft geschreven. Maar De Jong toont zich in zijn boek een ware antiracist.
Bol schaadt auteurs en uitgeverijen
Naast potentiële reputatieschade voor De Jong heeft zo’n onterechte disclaimer ook commerciële gevolgen voor de auteur en uitgeverij Blauwburgwal. ‘O, een racistisch boek? Toch maar niet kopen.’
Nu is de disclaimer iets genuanceerder, aangezien die gaat over ‘de weergave van een racistische behandeling’. Maar dat maakt het des te opmerkelijker dat zo’n disclaimer niet bij de werken van Nzume en Wekker staat. Hun boeken bevatten de nodige racistische ‘weergaven’, wanneer zij uitleggen welke vormen van racisme zij zeggen te hebben ervaren in onze maatschappij.
In een samenleving waarin tegenstellingen soms extremer lijken te worden, is het begrijpelijk dat Bol.com zoekt naar een manier om daarmee om te gaan. Maar met zijn beslisboom schaadt het de belangen van auteurs en uitgeverijen, en dat doet het niet in het algemeen belang.
Lees ook deze column van Gerry van der List: De heerlijke nieuwe wereld van bol.com
De webshop is de grootste aanbieder van boeken in Nederland. Het verwijderen van boeken en het plaatsen van disclaimers heeft mogelijk nadelige gevolgen. Bol.com, stop alstublieft met het verdacht maken van boeken.