De Erasmus Universiteit en de Universiteit Utrecht deden het al: het openlijk omarmen van de term ‘klimaatnoodtoestand’. Aan de Universiteit Leiden lanceerden bezorgde medewerkers onlangs een petitie om hun bestuur ook over de streep te trekken. Maar dat zou hoogst onverstandig zijn, aldus rechtswetenschapper Jip Stam, omdat de universiteit daarmee haar eigen missie zou verloochenen.
Op zich past een petitie goed bij de Leidse academische traditie. Anders dan in Rotterdam en Utrecht, waar activisten luidruchtig gebouwen bezet hielden totdat hun eisen werden ingewilligd, is het in ’s lands oudste universiteitsstad al snel not done om te protesteren. Veel liever gaat men met elkaar in discussie op basis van argumenten. Dit past ook bij het Leidse motto praesidium libertatis, wat inhoudt dat de universiteit een vrijplaats is voor de botsing van uiteenlopende opvattingen.
Daarmee is ook meteen de belangrijkste reden gegeven waarom het Leidse college van bestuur de oproep moet negeren. Door expliciet voor de alarmistische term ‘noodtoestand’ te kiezen, zou de universiteit namelijk de indruk wekken dat over de gevolgen van klimaatverandering en de wijze waarop daarmee moet worden omgegaan, geen meningsverschil meer kan bestaan. Of, zoals de opstellers van de petitie het formuleren: ‘The science is clear […] recent IPCC-reports leave no room for doubt.’
‘Geen twijfel mogelijk’ is een onwetenschappelijke houding
Afgezien van de vraag of deze claims dicht bij de waarheid liggen, getuigen zij van een fundamenteel onwetenschappelijke houding. Te beweren dat ‘de wetenschap’ ergens ‘uit’ is en er dus geen ruimte voor twijfel meer kan zijn, staat haaks het uitgangspunt van de moderne wetenschapsfilosofie dat elke stelling of theorie, ook als die door velen als bewezen wordt beschouwd, altijd aanvechtbaar moet blijven. Wetenschap is geen democratie, waarbij meerderheden de dienst uitmaken, maar een voortdurende zoektocht naar waarheid door middel van kritiek en falsificatie.
Maar die zoektocht heeft alleen zin als wetenschappers zich vrij en veilig voelen om bestaande hypothesen kritisch te onderzoeken en ter discussie te stellen. En daar ligt precies het probleem met deze petitie. De focus op ‘alarming information of numerous international scientific assessments’, de suggestie dat daaruit logisch en uitsluitend valt af te leiden dat er sprake is van een ‘emergency’ en het voorstel deze boodschap mainstream te maken in het onderwijscurriculum, betekent niet alleen een eenzijdige weergave van het wetenschappelijke debat over klimaatverandering, maar ontmoedigt bovendien het geven van kritiek.
Een ‘noodtoestand’ laat geen ruimte voor democratisch debat
De petitie roept tevens op tot ‘open, democratische besluitvormingsprocessen’ zodat iedereen over de noodtoestand kan meepraten. Maar dan heeft men kennelijk niet begrepen dat één van de kenmerken van een noodtoestand – althans in staatsrechtelijke zin – nu juist is dat democratische besluitvorming tijdelijk kan worden opgeheven. Niet meepraten, maar ja-knikken dus. Bovendien kan, zoals in het Leidse universiteitsblad Mare al is opgemerkt, het abstracte zolderkameridee van een klimaatnoodtoestand ook makkelijk worden misbruikt als die een politieke vertaling zou krijgen. Niet in de laatste plaats om kritische wetenschappers een hak te zetten.
Op de hoogte blijven van de laatste verhalen, achtergronden en opinies van de redactie van EW?
Meld u dan nu aan voor onze nieuwsbrieven.
Een ander probleem is dat de petitie lijkt te suggereren dat de alarmistische boodschap over het klimaat tot dusver onvoldoende wordt gehoord. Maar dat is natuurlijk niet waar. Iedereen die zich een beetje in de wetenschappelijke klimaatdiscussie verdiept, weet dat hoewel er een breed scala aan opvattingen over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering bestaat, de alarmisten verreweg de meeste aandacht krijgen. Sceptische en gematigde wetenschappers daarentegen komen nauwelijks aan bod. De oproep om het heersende alarmistische paradigma eindelijk eens serieus te nemen, is daarom nogal eigenaardig.
Voorkom dat het heersende paradigma een dogma wordt
Het antwoord van de Leidse universiteit op de petitie moet dan ook zijn dat zij zich niet officieel aan het eenzijdige vocabulaire van één stem in de klimaatdiscussie wenst te committeren, maar openheid wil uitstralen en ruimte wil blijven bieden aan alle stemmen in die discussie. Ook aan wetenschappers die menen dat er geen sprake is van een ‘emergency’ of die ontkennen dat de wereld een ‘catastrophic climate chaos’ te wachten staat. Niet omdat het universiteitsbestuur het met hen eens is, maar om te voorkomen dat het heersende paradigma spoedig een dogma zal worden.