Realistisch optimisme is nodig tegen de verslaving aan slecht nieuws

In de nieuwsmedia overheerst de negativiteit. Terwijl het in veel opzichten met de mens beter gaat dan ooit. Tijd voor realistisch optimisme, bepleit ondernemer Diederik Heinink op EW Podium.

Zaterdag 7 oktober zag ik hoe de ene na de andere misselijkmakende video van de verschrikkingen in Israël gedeeld werd. Met verbazing las ik de vaak totaal nutteloze commentaren van mensen die vakmatig niks met de oorlog te maken hebben (‘huiskamerhistorici’ noemde Marcel van Roosmalen ze).

Als uitlaatklep en gevoed door nieuwsgierigheid, maar met elk bericht werd de zender bozer en depressiever. Goedbedoeld op zoek naar duiding door zelf te duiden. In een poging met afstand naar de gebeurtenissen te kijken, niet in de gaten hebbend er steeds verder ingezogen te worden.

Overdosis van slecht nieuws op sociale media, ook als er geen oorlog is

Met de turbo van het algoritme erop worden de zintuigen bijna onbeperkt geprikkeld. Elk uurtje X’en een kleine overdosis. Als een online game. Hoe zou het zijn geweest als X had bestaan tijdens de Tweede Wereldoorlog, dacht ik. Of tijdens de Golfoorlog?

De nieuwsgierigheid herken ik volledig, maar bij zulke heftige, emotionele en complexe gebeurtenissen blijf ik liever even langs de zijlijn staan. Al is het alleen maar uit zelfbescherming.

Dat een oorlog het nieuws beheerst, snapt iedereen. Het punt is alleen dat ook buiten oorlogen om de balans volledig naar één kant is opgeslagen. Daar overheerst negatief nieuws en kloppen we ons als mensheid zelden op de borst. Daar worden we niet blijer van. Zeker niet nu als we ons overal in mee laten sleuren.

Met positief nieuws zie je die dynamiek nauwelijks. Het argument dat positief nieuws niet aantrekkelijk zou zijn, is natuurlijk lachwekkend. Het is maar hoe je het brengt.

Slecht nieuws komt in snellere cycli

De Canadese psycholoog Steven Pinker wijst er in zijn boek Enlightenment Now (uit 2018, maar opnieuw populair) op dat slecht nieuws in snellere cycli komt dan positief nieuws. Het is daarmee actueler en interessanter. Ons geheugen werkt daar beter op.

Goed nieuws heeft vaak langer de tijd nodig om tot stand te komen. Zeker als je het over de grote stappen voorwaarts hebt. Pinker noemt dit de ‘beschikbaarheidsheuristiek’. Als een krant eens in de vijftig jaar zou uitkomen, staat hij boordevol goed nieuws en is er geen roddel of schandaal in te vinden.

Het is juist realistisch om optimistischer te zijn

Dat we verslaafd zijn geraakt aan het maken en consumeren van negatief nieuws, betekent natuurlijk niet dat we de dosis niet kunnen bijstellen. En na de tsunami van pandemie-, oorlogs- en klimaatnieuws – nog eens versneld door sociale media – zijn we denk ik wel toe aan een gezonde portie positiviteit. Vraag en aanbod moeten van het negativiteitsinfuus af.

SBS probeert het nu met Goed Nieuws Vandaag. Dat is te waarderen, maar persoonlijk geloof ik niet in Mr. Positivo-shows, maar in een realistisch-optimistische benadering van de wereld om ons heen.

Dat probeer ik te bereiken met podcast The Next Move. Het mooie is: het is juist realistisch om meer optimistisch nieuws te brengen als je naar de wereld kijkt. Zeker als je even uitzoomt.

Groot positief nieuws verdient meer aandacht op sociale media

Een voorbeeld: Pinker noemt de snelle wereldwijde afname van extreme armoede door de decennia heen. Die is tamelijk indrukwekkend. Dat betekent niet dat armoede de wereld uit is, maar de richting is zeer gunstig.

Zie deze grafiek met recente data van de  Wereldbank (weliswaar met een dip vanwege de pandemie). Groot nieuws als dit verdient alle aandacht. Maar hoor je het vaak terug?

Dezelfde duizelingwekkende data gelden voor onze levensverwachting. In het midden van de achttiende eeuw was die voor de hele wereld 29 jaar. Begin negentiende eeuw begon die langzaam te stijgen, in de twintigste eeuw te versnellen en inmiddels ligt de levensverwachting voor de hele wereld boven de 70.

Ook kleinere onderwerpen worden vaker negatief dan positief benaderd. Hoe mooi zou het zijn als we in plaats van acht van de tien negatieve headlines afzakken naar vijf van de tien?

Leren door realistisch optimisme

Het is een feit: het huidige nieuws is geen reële afspiegeling van de werkelijkheid om ons heen. En media willen toch feiten brengen? Leren en elke dag een stapje beter worden gaat makkelijker met een reële, maar optimistische blik. Ik noem het realistisch optimisme.

Als je van een afstandje naar de historie kijkt, heeft de mensheid de meeste van de grote problemen opgelost. Dat is niet gebeurd door onze ogen te sluiten, maar door problemen constructief aan te pakken. Er is geen enkele reden om te veronderstellen dat we dat vermogen ineens kwijt zouden zijn.

Wetenschap en nieuwe technologieën helpen daarbij alleen maar. Niet alleen in het rijke Westen. Nu is het zaak ervoor te zorgen dat meer media en mensen dit ontdekken. Het is even wennen, maar aan goed nieuws raak je snel verslaafd.