Bij het spreken over lhbt+ domineren in kerk en samenleving de hete hoofden en harde harten, schrijft predikant Joël Boertjens op EW Podium. Deze week verscheen zijn boek #HoeDan?
Een veelbesproken fragment uit de campagne: Thierry Baudet (FVD) en Rob Jetten (D66) in een jongerendebat bij NOS op 3. Baudet die op de voor hem kenmerkende wijze ten strijde trek tegen ‘lhbt-propaganda’ op scholen, Jetten die zegt dat Baudet ‘met zijn verschrikkelijke woorden bijdraagt aan meer homohaat in Nederland’. Uitdagend gelach en kwalificaties als ‘bullshit’ vliegen over en weer, waarna voor- en tegenstanders op X lustig stoere statements op elkaar afvuren.
Nuance leek ook geen optie toen vorig jaar debat ontstond rondom Orkun Kökçü. De Feyenoord-aanvoerder weigerde de regenboogband te dragen vanwege zijn geloofsovertuiging. Voor de één werd hij een boegbeeld van het vrije woord, voor de ander dé personificatie van homohaat.
In de kerk is de ruzie onder de regenboog evenmin beslecht. Dat liet de uit Amerika overgewaaide ‘Nashville-verklaring’ in 2019 treffend zien. De reacties op dit document – met uitspraken over huwelijk en seksualiteit, waaronder homoseksualiteit en transgenderisme – waren even voorspelbaar als splijtend. Waar de ene kerk niet wist hoe snel zij de regenboogvlag moest hijsen, kroop de andere in de underdogrol om te benadrukken dat geloof en vrijheid van meningsuiting steeds verder onder druk staan.
Iedereen op de barricade voor het eigen standpunt. In onze statement-samenleving is de druk groot om kleur te bekennen: steun je het ene kamp of het andere? Ben je vóór of tegen?
Druk om kleur te bekennen
Stoere statemens over zorgen rondom lhbt+ resulteren in voorspelbaar applaus bij de eigen achterban en werken wij/zij-denken in de hand. Net als uitgesproken verklaringen en symbolen om insluiting te vieren en te bevorderen: ook op wie niet inclusief (genoeg) is, is het eenvoudig schieten geblazen.
Welke visie ook wordt gehuldigd, uiteindelijk resteert een vaak pijnlijk verlies. Niet algemeenheden en groepen worden getroffen, maar personen van vlees en bloed. Relaties raken ernstig verwond, tussen mensen aan alle zijden. De vraag is of de druk om kleur te bekennen, bijdraagt aan een veiligere samenleving.
Bovendien bevat de lhbt-regenboog een keur aan kleuren. De één ziet zijn of haar seksuele voorkeur of genderidentiteit als hoofdzaak, de ander als bijzaak. De één viert uitbundig feest op een boot op de Pride, een ander voelt gêne over het extravagante karakter ervan. De diversiteit onder lhbt’ers is groot, net als onder hetero’s. Elkaar dwingen om in een oud of nieuw hokje plaats te nemen, lost niets op: de maatschappelijke spanning neemt toe, de individuele vrijheid neemt af.
Een veilig, echt gesprek brengt onverwachte verbinding
In mijn boek, #Hoedan? Gids voor een veilig gesprek over kerk, geloof en lhbt+, pleit ik voor een echt gesprek. Een gesprek waarin wordt geluisterd. Zonder oordeel, zonder intentie om de ander in het eigen ideologische kamp te trekken. Hiertoe presenteer ik onder meer één van de luisteroefeningen die ik veelvuldig inzet in groepen, waarbij iedereen deelt, maar niet op elkaar reageert. De veiligheid die zo ontstaat, leidt vrijwel altijd tot onverwachte verbindingen.
Eens stelde ik de vraag: ‘Wat raakt jou persoonlijk als het gaat om lhbt+?’ Een groepslid uitte zorgen over veranderende visies in kerken op homoseksualiteit. Hij deelde zijn worsteling op indringende en integere wijze. Een volgend groepslid deelde dat hij homoseksueel is. De strijd die dit opleverde, dreef hem geregeld tot suïcidepogingen. Hij vroeg zich af of ‘hier wel ruimte was’ voor hem.
Nadat we een vervolgvraag bespraken en de oefening afrondden, mocht de groep de luisterstilte eindelijk doorbreken. ‘Ik zou zó graag een kop koffie met je drinken!’ riep de eerste man naar de tweede. Die was zichtbaar geroerd, waarop bij de ander eveneens de tranen in de ogen schoten. In slechts 45 minuten kwam een onwaarschijnlijke verbinding tot stand, inclusief vervolgafspraak, tussen twee mannen die elkaar nog nooit eerder hadden ontmoet.
Vanzelfsprekend vormt een dergelijke oefening slechts de aftrap voor een verdere connectie. Maar hiermee begint het wel. Stop met statements, kies voor koffie.