Een vaccin ontwikkelen is niet eenvoudig en neemt vaak jaren tijd in beslag. Ook een coronavaccin is er vermoedelijk niet zomaar. Toch zijn er een aantal hoopgevende ontwikkelingen. Vier op een rij.
Aan geld is geen gebrek
Het Amerikaanse bedrijf Johnson & Johnson maakte eind maart bekend dat het samen met de Amerikaanse overheid omgerekend bijna 1 miljard euro investeert in een eigen coronavaccin. Dat wordt gemaakt door de farmaceutische tak Janssen, met onder meer een vestiging in Leiden. Janssen hoopt in september te kunnen beginnen met de eerste onderzoeken in mensen.
U leest een verkorte versie van:
Bemoedigende ontwikkelingen in zoektocht naar vaccin
Het volledige artikel lezen? Klik hier
Microsoft-oprichter Bill Gates kondigde aan dat een groot deel van het geld van zijn Bill & Melinda Gates Foundation wordt ingezet in de strijd tegen het coronavirus. Het fonds beschikt over zo’n 37 miljard euro. Gates heeft onder meer laten weten dat hij zeven fabrieken wil bouwen voor de productie van de meestbelovende vaccins. Ook gaf het fonds al gerichte subsidies aan een aantal onderzoeksgroepen. En voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie organiseerde een videodonorconferentie waarbij 7,4 miljard euro is opgehaald voor de ontwikkeling van een medicijn en een vaccin. Hiervan nam de Commissie zelf 1 miljard euro voor haar rekening.
De Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), die via allerlei donaties onafhankelijk onderzoek naar vaccins subsidieert, deed recent een oproep aan bedrijven om zich te melden als zij aanspraak willen maken op een subsidie voor bijvoorbeeld het opschalen van productiefaciliteiten. Het kabinet doneerde 50 miljoen euro aan de CEPI.
Vaccins zijn nog nooit zo snel in mensen getest
Krap vier maanden nadat wetenschappers de genetische code van het nieuwe coronavirus wisten te ontrafelen, zijn volgens het WHO-overzicht al vijf onderzoeken met vaccins in mensen aan de gang. Dat is ‘ongekend snel’, schreven onderzoekers daarover begin april in vakblad Nature. Ter vergelijking: bij de SARS-uitbraak in 2003 zaten er ongeveer twintig maanden tussen de ontdekking van de genetische informatie en de eerste onderzoeken in mensen.
Lees ook het interview met vaccinexpert Leonoor Wijnans: ‘Voorlopig zijn we niet van het virus af, dus een vaccin blijft nodig’
Dat het zo snel gaat, heeft diverse redenen. In een normale situatie gaat vaccinonderzoek stap voor stap en is er een aantal pauzemomenten ingebouwd om via uitgebreide data-analyses vast te stellen dat het potentiële vaccin inderdaad het beoogde effect heeft. Bij verscheidene coronavaccins worden die pauzemomenten overgeslagen en worden de eerste onderzoeken in mensen zelfs al parallel aan de dierproeven gedaan. Dat levert een enorm financieel risico op – de kans bestaat dat het vaccin niet werkt en de dure vervolgonderzoeken al zijn begonnen – maar als het vaccin de belofte wel waarmaakt, kan het heel snel gaan.
Ook worden er vaccintechnieken gebruikt die al uitgebreid zijn onderzocht bij andere ziekten waardoor bepaalde dierproeven kunnen worden overgeslagen. En daarnaast werken de medicijnautoriteiten wereldwijd samen om aan bedrijven duidelijk te maken aan welke eisen een coronavaccin zal moeten voldoen voordat het op de markt mag worden gebracht.
Productie wordt al opgeschaald
Als het lukt om een werkzaam en veilig vaccin te ontwikkelen, is de volgende hobbel de productie opschalen tot een dusdanig niveau dat het vaccin voor de hele wereld beschikbaar komt. Niet alleen Gates besloot op voorhand alvast wat fabrieken te bouwen om straks een vaccin in te kunnen produceren, ook veel bedrijven zijn al druk aan het opschalen.
Dat zorgt voor een flink financieel risico, omdat nog niet duidelijk is of de vaccins waarvoor deze fabrieken worden gebouwd ook daadwerkelijk de eindstreep halen. Maar als het vaccin wel geschikt blijkt, is het straks mogelijk om snel op grote schaal te produceren.
Er wordt heel veel samengewerkt
Op tal van terreinen werken onderzoeksinstellingen en bedrijven samen. Zo stellen bedrijven die geen onderzoek doen naar een coronavaccin hun onderzoeksfaciliteiten ter beschikking. En ook een aantal hulpstoffen uit andere vaccins – die mogelijk kunnen helpen een goede reactie van het immuunsysteem op te wekken – mag ondanks patentrechten door andere bedrijven worden gebruikt.
Ook op het gebied van productie zullen bedrijven in de toekomst mogelijk veel samenwerken. Als het ene bedrijf het vaccin blijkt te hebben gevonden, kunnen bedrijven met vergelijkbare productiefaciliteiten bijspringen zodat de benodigde grote hoeveelheden kunnen worden geproduceerd. Ook daarover wordt nu al onderling gesproken.
Hoewel er nog veel problemen te overwinnen zijn – al het onderzoek in mensen moet bijvoorbeeld vlekkeloos verlopen – lijkt het opeens niet meer zo onwaarschijnlijk dat er volgend jaar op grote schaal een coronavaccin beschikbaar is. En dat is iets wat eigenlijk iedere deskundige tot voor kort voor onmogelijk hield.