Pessimistische documentaire Michael Moore leidt tot woede bij milieuactivisten

Een harde documentaire over hernieuwbare energie leidt tot woede onder milieuactivisten. De linkse filmproducent Michael Moore pleit in Planet of the Humans tegen technologische oplossingen voor klimaatverandering. En voor minder mensen en minder economische groei.

Amerikaanse milieuactivisten zullen de vijftigste editie van Earth Day anders hebben voorgesteld. Een dag eerder verscheen op Youtube de film Planet of the Humans. Deze documentaire betoogt dat de milieubeweging en haar leiders zijn gecorrumpeerd door winstbejag. En dat haar oplossingen tegen klimaatverandering – het uitrollen van biomassa – zonne- en windenergie, meer kwaad dan goed doen.

De film is gratis te bekijken, wat 5,6 miljoen mensen hebben gedaan. Ook is er inmiddels een Nederlands ondertitelde versie.

Linkse filmmaker Michael Moore wordt lieveling van rechts

Meer dan de boodschap is het de afzender die de aandacht trekt. De film is gemaakt door de linkse filmmaker Jeff Gibbs en geproduceerd door Michael Moore. Deze activistische filmmaker werkt al decennia op de zenuwen van rechts Amerika. Met documentaires over wapenbezit (Bowling for Columbine), het presidentschap van George W. Bush (Fahrenheit 9/11) en vóór universele gezondheidszorg (Sicko).

Nu krijgt hij juist bijval van zijn traditionele vijanden. Het is alsof, zo schreef Josh Fox een collega-filmmaker van Moore, de hardlinkse senator Bernie Sanders zijn steun uitspreekt voor de republikeinse president Donald Trump. Milieuactivisten zijn juist woedend.

Maker Gibbs vertelt hoe hij als natuurliefhebber ontluisterd raakt wanneer hij onderzoek doet naar hernieuwbare energie. Oplossingen doen meer kwaad dan goed, concludeert hij. Energiebronnen als zon en wind zijn variabel en dus niet altijd beschikbaar. Ook hebben ze een groot ruimtebeslag– hij filmt hoe oude woestijnbomen worden vermalen om plek te maken voor zonnepanelen. En dat voor de productie nog altijd fossiele brandstoffen en grondstoffen als grafiet en kwarts die uit mijnen komen. Waarin soms mensen onder erbarmelijke omstandigheden werken

Veel gedateerde informatie en knullige fouten

Criticasters – zeker niet alleen boze bomenknuffellaars – merkten op dat de film sterk gedateerd is. Beelden en informatie zijn veelal zeven tot acht jaar oud. Dat is lang in een wereld die volop verandert. Ook zitten er tal van knullige fouten in. Sommige klein. Zo ontdekte Jasper Vis, een werknemer van netbeheerder Tennet, onder meer dat een in Duitsland geplaatste LNG-terminal zich in werkelijkheid in Turkije bevindt.

Gibbs heeft vooral weinig gevoel voor getallen en statistieken. Zo klopt het niet dat zonnepanelen en windturbines over hun hele levensduur net zoveel broeikasgassen uitstoten als het direct verbranden van kolen of gas – het is veel minder. Ook leidt de uitrol van hernieuwbare energie wel degelijk tot een dalend aandeel van fossiele brandstoffen in de energievoorziening. Al slaat groene energie in de mondiale energievoorziening nog niet echt een deuk in een pakje boter.

Michael Moore speurt naar groene hypocrisie

Het hart van de film gaat over bioenergie, het verstoken van biologisch materiaal om energie om te wekken. Gibbs toont hoe het aantal biomassacentrales in de Verenigde Staten toenam. En trekt in twijfel of het verstoken van al die houtsnippers niet ten koste gaat van de natuur en klimaat. Dit zal herkenbaar zijn voor Nederlandse kijkers, aangezien deze discussie afgelopen jaar weer volop oplaaide. Later deze week komt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) met een rapport dat duidelijk moet maken hoe en in welke mate Nederland biomassa kan gebruiken.

Verder gaat Gibbs in op de vermeende hypocrisie van milieubeschermers. Op een festival voor zonne-energie ziet hij backstage hoe een aansluiting op het stroomnet een versterkt optreden redt als het begint te regenen. Gibbs stelt dat veel natuurorganisaties de weg kwijt zijn en schadelijke ‘oplossingen’ zoals biomassa promoten. Op zijn best zijn ze in de war, maar Gibbs ziet vooral winstbejag en nauwe banden met het grootbedrijf. Bijvoorbeeld bij Al Gore die zijn bedrijf verkocht aan Al-Jazeera, uit het olierijke Qatar. Zo krijgen meer hypocriete ‘klimaatpausen’ er van langs.

Minder mensen, minder groei en minder technologie

De film leidt in de Amerikaanse milieubeweging tot veel beroering en zelfs verdriet. Neem de klimaatactivist Bill McKibben die wordt neergezet als loopjongen van grote bedrijven. In een essay in Rolling Stone zegt hij al sinds 2016 tegen biomassa te zijn. De film ervaart hij als een ‘mes in de rug’, Moore vindt hij een ‘schreeuwlelijk’ die te kwader trouw selectief zit te knippen en plakken in de vele interviews die hij gaf. McKibben vreest dat deze een ‘bom doet afgaan’ in de milieubeweging terwijl aan de zijlijn klimaatsceptici en ‘fossiele’ bedrijven zouden gniffelen.

In al dit gekrakeel gaat verloren dat de overkoepelende boodschap van de film prima past in het wereldbeeld van veel milieuactivisten. Zo is Gibbs geen klimaatscepticus. Hij noemt klimaatverandering, en andere impact van mensen op de planeet een groot probleem. Hij vindt alleen niet dat deze met technologie zijn op te lossen. Kijkers wachten dan ook tevergeefs op een verwijzing naar kernenergie, CO2-beprijzing, innovatie, groene groei en allerlei andere liberale ideeën om klimaatverandering aan te pakken die niet in zijn straatje passen.

Treurnis, cynisme en geen oplossingen

Wat is dan wel de oplossing volgens Gibbs? Minder mensen, in de geest van de 18de-eeuwse Britse geleerde Thomas Malthus, al wordt niet uitgelegd hoe die bevolkingskrimp zou moeten verlopen. Vooral gaat hij tekeer tegen economische groei en welvaart. Het moderne kapitalisme woekert volgens Gibbs als een kankergezwel over de planeet. ‘Oneindige economische groei op een beperkte planeet is zelfmoord,’ besluit hij. In interviews spreekt hij zich uit voor een simpel leven, met simpele genoegens.

Voor de toekomst van de planeet is het devies: Minder mensen, minder welvaart en minder technologie. Aan het einde krijgt de inmiddels cynische en pessimistische kijker geen concrete oplossingen. Wat hij wel krijgt: hartverscheurende beelden zonder context of toelichting van de orang-oetan Green, uit de gelijknamige documentaire uit 2011, die sterft nadat haar leefgebied in Indonesië is verwoest.