Afgelopen zondag was het noorderlicht tot in Enschede goed te zien. Is het fenomeen vaker en zuidelijker dan voorheen waar te nemen? ‘Noorderlichtjager’ Roy Keeris legt uit.
Van Hoek van Holland tot Enschede doken foto’s op van de prachtige roze lichtbanen aan de nachtelijke hemel. Aurora borealis, ofwel het noorderlicht, was op tal van plekken in Nederland goed waar te nemen.
In november was het ook al raak. Maar toen bleven de waarnemingen beperkt tot de meest noordelijke provincies. En het valt op dat het de afgelopen jaren steeds wel een keer of twee raak was. Terwijl je zou denken dat het noorderlicht een zeldzaam fenomeen is, waarvoor je naar het noorden van Scandinavië moet reizen om het met eigen ogen te kunnen zien.
Zonnevlammen zijn de motor achter het licht
Klopt het dat het noorderlicht de laatste jaren vaker te zien is, en dat het ook zuidelijker dan voorheen waarneembaar is? Roy Keeris weet het antwoord. Samen met Toine Westen en Hugo Meiland beheert hij de website Noorderlichtjagers, waarop ze kennis en foto’s van het noorderlicht verzamelen, waarnemingen bijhouden en bezoekers op de hoogte brengen van wanneer er grote kans is het noorderlicht te zien.
Eerst: wat is het noorderlicht ook alweer? Keeris: ‘Het wordt veroorzaakt door zonnewind. Daarbij zendt de zon met grote snelheid enorme hoeveelheden elektrisch geladen deeltjes het heelal in, ook in de richting van de aarde. Door het aardmagnetisch veld worden die deeltjes afgebogen, maar bij de polen lekken ze als het ware onze atmosfeer in. Daar botsen de deeltjes op verschillende moleculen waardoor ook verschillende kleuren licht ontstaan.’
Ook rond Antarctica is poollicht te zien
Het fenomeen speelt zich rond beide polen af, maar rond de Zuidpool leven natuurlijk veel minder mensen, dus daar wordt het zuiderlicht, zoals het op Antarctica heet, veel minder vaak waargenomen. Het poollicht ontstaat als gezegd door zonneactiviteit en die kan sterk fluctueren. ‘Het gebeurt vooral kort nadat er grote zonnevlammen zijn geweest,’ zegt Keeris, ‘en dat is weer afhankelijk van de zonneactiviteit.’
Die activiteit van de zon voltrekt zich volgens cycli. ‘De zon heeft een cyclus van ongeveer elf jaar, die gekenmerkt wordt door een zonnemaximum en een zonneminimum. Tijdens een maximum is er veel activiteit en dus ook vaker en sterker poollicht te zien.’
Iedereen met een mobieltje kan nu prachtige foto’s maken
Dat het lijkt of het de laatste jaren vaker voorkomt, is volgens Keeris wel te verklaren. Niet elk zonnemaximum is even sterk. ‘De vorige – circa elf jaar geleden – was niet zo hevig en dus was er niet zo vaak poollicht te zien. Dus het is alweer ruim twintig jaar geleden dat het zich in deze mate voordeed.’ En als je verder terugzoekt, zie je dat er in de periode tussen 2000 en 2003 ook waarnemingen waren tot in zuidelijk Nederland.
Daarbij moet ook worden aangetekend dat in die twintig jaar het gebruik van mobiele telefoons met steeds betere camera’s enorm is toegenomen. Het poollicht wordt dus niet alleen door gelukkige ooggetuigen waargenomen, maar ook in prachtige foto’s vastgelegd en via internet verspreid. Daardoor wordt de indruk ook nog eens versterkt dat er meer poollicht te zien is.
Wanneer is het poollicht weer te zien?
En wat staat ons nog te wachten? Keeris: ‘We zitten nog midden in de piek van het zonnemaximum, dus we kunnen de komende tijd nog meer waarnemingen verwachten. Trouwens, de kans is het grootst in het voorjaar en het najaar, rond de equinoxen, wanneer de zon loodrecht boven de evenaar staat. Helemaal prachtig is poollicht in de zomer. De zon zakt dan niet zo diep onder de evenaar en kan zo als het ware de bovenkant van het poollicht een beetje aanlichten. Maar dat is zeer zeldzaam.
Wie geïnteresseerd is kan zich op de website van Noorderlichtjagers aanmelden om een mailtje te ontvangen wanneer er kans is op poollicht.