Het journalistieke platform van de TU Delft, Delta, verwijderde onder druk een stuk van zijn website. Het is niet voor het eerst dat een krant van een universiteit of hogeschool te maken krijgt met censuur. Een overzicht van incidenten.
Delta, het online journalistieke platform van de Technische Universiteit Delft, heeft een kritisch artikel van de site verwijderd over wangedrag van een afdelingsdirecteur en de daaruit volgende vertrouwensbreuk tussen medewerkers van de TU Delft en de rector. Dat zou zijn gebeurd nadat door de universiteit met juridische stappen werd gedreigd als het stuk online zou blijven staan. Het bewuste stuk is via een archiefwebsite nog steeds te lezen.
De rector van het college van bestuur van de TU Delft, Tim van der Hagen, heeft inmiddels via een statement excuses gemaakt en gezegd dat dit zo niet had mogen gebeuren.
Universiteitskranten hebben vaak onmogelijke positie
Kranten van universiteiten zouden onafhankelijk moeten kunnen opereren, maar dat blijkt in de praktijk vaak moeilijk als ze hun journalistieke taak serieus nemen en kritische verhalen maken over hun broodheer. Ze worden immers bijna altijd gefinancierd door de instelling die ze juist met argusogen moeten volgen. Het universiteitsbestuur heeft daardoor de macht om door te laten schemeren dat het budget voor volgend jaar weleens kan worden verlaagd als de redactie haar koers niet een beetje aanpast.
Bladen van universiteiten en hogescholen hebben een redactieraad, die toezicht houdt op het reilen en zeilen van de publicatie. Die is meestal samengesteld uit mensen van de universiteit, uit studenten en een of twee ervaren deskundigen van buiten de universiteit. Het hangt daarbij erg van de personen af hoe veel afstand zo’n redactieraad heeft tot de universiteit en de redactie.
Ook hebben de bladen en sites een redactiestatuut, dat onder meer de positie van de redactieleden en hun journalistieke speelruimte beschrijft. Daarin is op papier in de meeste gevallen ook de journalistieke onafhankelijkheid gewaarborgd, maar die botst nogal eens met de rauwe werkelijkheid.
Die spagaat leidt geregeld tot ongemakkelijke en soms ronduit onverkwikkelijke situaties waarin redacties onder druk artikelen afzwakken, niet plaatsen of intrekken. Ook komt het voor dat (hoofd)redacteuren of medewerkers onder druk worden gezet om te verkassen naar een andere positie. En soms botst het tussen redacteuren en hoofdredacteuren, waarbij die eersten vinden dat de hoofdredacteur zijn of haar oren te veel naar de werkgever laat hangen.
Het geval aan de TU Delft staat dan ook niet op zichzelf. Een overzicht van incidenten waarbij redacties van universiteitskranten het aan de stok kregen met hun broodheer.
TU Eindhoven: Cursor op zwart, hoofdredacteur weg
Het blad van de Technische Universiteit Eindhoven, Cursor, wilde een artikel publiceren over de vermeende belangenverstrengeling van de aankomend rector magnificus, de Belgische scheikundige Silvia Lenaerts. Zij schreef een opinie-artikel in een Vlaams dagblad over de bouw van een tunnel in Antwerpen, maar vermeldde er niet duidelijk bij dat zij in de raad van bestuur zat van een bedrijf dat betrokken was bij dat project. Het artikel verscheen niet op de site van Cursor, mede op advies van de redactieraad, die vond dat het schadelijk zou zijn voor de universiteit.
Hoofdredacteur Han Konings, die 22 jaar leiding gaf aan Cursor, werd zonder toelichting aan de buitenwereld uit zijn functie ontheven en heeft sindsdien niet over de kwestie willen spreken. De auteur van het artikel, Bridget Spoor, liet het er niet bij zitten en maakte er een klokkenluiderszaak van. De redactie van Cursor besloot uit protest tegen de gang van zaken de site tijdelijk op zwart te zetten. Inmiddels is Roy op het Veld, die onder meer hoofdredacteur was van De Limburger, aangesteld als nieuwe hoofdredacteur.
Groningen: redacteuren laken slaafse houding hoofdredactie
Bij het Groningse universiteitsblad UK ontstond in 2016 en 2017 onenigheid tussen redacteuren en de hoofdredactie. Die redacteuren waren het onder meer niet eens met ingrepen in de koppen die ze boven hun stuk hadden gezet. Zo werd uit de kop ‘Rijksuniversiteit Groningen in zee met omstreden Huawei’, het woord ‘omstreden’ verwijderd. Volgens de hoofdredactie omdat die kwalificatie in het stuk niet werd onderbouwd. Volgens de redacteur een vorm van zelfcensuur uit angst voor de toorn van het universiteitsbestuur.
Beide redacteuren moesten vertrekken. Volgens de hoofdredactie niet omdat ze te kritisch schreven, maar omdat er een vertrouwensbreuk was ontstaan, staat in een verklaring op de website van UK. In datzelfde stuk meldt de hoofdredactie ook dat UK een wat andere koers had gekozen door ook ‘lichtere verhalen te gaan schrijven’ voor een ‘breder publiek’, zoals over de verkeersveiligheid op de Eikenlaan.
Saxion: geen artikel over Armeense genocide
Een studente van de Hogeschool Saxion (Enschede, Deventer, Apeldoorn) maakte een reis naar Turkije om een documentaire te maken over de Armeense genocide. Het blad van de hogeschool, Sax, interviewde haar, maar het artikel kwam niet online, volgens de studente omdat het onderwerp te gevoelig zou liggen in de Turkse gemeenschap.
Een woordvoerder van de hogeschool bevestigde in de Telegraaf dat zorgen over de veiligheid een rol hadden gespeeld bij het besluit het artikel niet te publiceren. Geschrokken van de ophef die vervolgens ontstond en die ook tot Kamervragen leidde, gaf het college van bestuur van Saxion vervolgens een verklaring uit waarin het benadrukte dat de vrijheid van mening niet ter discussie stond en dat zij zich niet had bemoeid met plaatsing van het stuk. Het verhaal zou later op een interne website van de hogeschool alsnog worden geplaatst.
In dezelfde periode stopte Sax als nieuwsplatform, maar dat had geen verband met de censuurkwestie. Sinds 2020 heeft Saxion weer een onafhankelijk journalistiek medium: SaxNow.
Nijmegen: verwijdering VOX was een bedrijfsongeval
In 2006 nam de Universiteit Nijmegen het besluit om universiteitskrant VOX alleen nog op intranet te laten verschijnen, met als argumentatie dat het blad deel uitmaakt van de interne communicatie. Toenmalig hoofdredacteur Patricia Veldhuis, inmiddels hoofdredacteur van NRC, noemde het een bedrijfsongeval en na veel boze reacties keerde VOX al gauw weer terug op het openbare internet. Al kreeg Veldhuis gelijk in haar voorspelling dat universiteitsbladen steeds meer spreekbuis zouden worden.