Is kunstmatige intelligentie een bedreiging voor de mensheid of een handig instrument? Technologie-expert Aaron Mirck schreef er een boek over.
Twee recente berichten over artificial intelligence (AI) maken duidelijk hoe verschillend erover wordt gedacht.
Zo uitten werknemers van OpenAI, het bedrijf achter de intelligente chatbot ChatGPT, in een open brief hun zorgen over de snelle ontwikkeling die AI doormaakt. Ernstige risico’s zouden onderbelicht blijven, omdat bedrijven ‘momenteel slechts zwakke verplichtingen hebben om deze informatie te delen’. Volgens hen heeft OpenAI meer aandacht voor snel geld verdienen dan voor de donkere kanten van AI, zoals gebrek aan toezicht en privacy.
Intussen willen bedrijven wel AI gebruiken, maar weten ze niet hoe dat moet, blijkt uit een representatieve steekproef van werkgeversvereniging AWVN onder haar leden. Ruim 40 procent doet nog niks met AI, terwijl je er snel veel data mee kunt analyseren en – in het geval van generatieve AI – ook teksten en inhoud kunt produceren.
Eén op de vijf bedrijven is het ook niet van plan. Een te grote groep, vindt de AWVN, want AI kan een belangrijke rol spelen bij het oplossen van economische problemen. Met AI kan de productiviteit eindelijk stijgen – nodig, gezien de gestegen loonkosten.
Aaron Mirck (34), technologiedeskundige en auteur van AI, voorbij de hype heeft een positieve boodschap over AI. In zijn boek valt niet te lezen dat AI de ondergang wordt van de mensheid. ‘AI wordt geregeerd door algoritmes en die bestaan al zo’n vijfduizend jaar,’ zegt Mirck.
‘Kunstmatige intelligentie is er ook al lang, en mijn stelling is dat het nu al een groot deel van ons leven beïnvloedt. AI kleurt veel van onze gedachten en ervaringen. Je politieke overtuiging, je nieuwe partner, je nieuwe baan: alle drie vind je nu al via een algoritme. Daarom vind ik het ook een beetje apart om het over AI als toekomstmuziek te hebben. Het is er al.’
EW Tegelijk weten we er nog maar weinig van?
Aaron Mirck: ‘Daarom heb ik dit boek geschreven. Volgens mij maken we ons zorgen om de verkeerde dingen. Wat je veel terugziet in de verslaggeving en de sentimenten op sociale media, is het verhaal dat AI op een dag slimmer wordt en ons allemaal dood gaat maken.
‘Denk aan de Terminator-films waar zelfdenkende technologie het opneemt tegen de mens. Dat is gewoon te veel sciencefiction. AI is nog niet slimmer dan de mens en heeft zeker geen bewustzijn. Internetpionier Marleen Stikker zei in NRC treffend dat je dan net zo goed bang kunt zijn voor de verschrikkelijke sneeuwman. Voor zijn bestaan is net zo veel bewijs.
‘AI gaat ons ook niet allemaal werkloos maken. Dat dachten we bij de komst van de stoommachine, de elektriciteit, de computer en het internet. Feit is dat er banen verdwijnen en dat er andere voor terugkomen.
‘Er zijn zelfs meer banen dan ooit tevoren. Veertig jaar geleden konden we ons ook niet voorstellen dat je op een elektrische fiets naar een spinningklasje zou fietsen, om daar een havercappuccino bij een barista te bestellen. Blijkbaar hebben we daar behoefte aan gekregen.’
EW De angsten zijn overdreven?
Mirck: ‘Nou, die specifieke angsten wel. Maar er zijn andere gevaren waarover we het moeten hebben. Zoals over copyright. Stel je voor dat al jouw journalistieke werk wordt gebruikt om een AI-model mee te trainen en je ziet er geen cent van terug? Daar is een woord voor: diefstal.
‘Dan gaat het ook over de impact op het klimaat. AI draait op gigantische datacenters, die vreselijk veel energie verbruiken. De CO2-uitstoot is even groot als die van de hele luchtvaart.
‘En het gaat ook over arbeidsomstandigheden. ChatGPT is gecreëerd met heel veel openbare data. Sommige data zijn heel aanstootgevend en bevatten bijvoorbeeld kinderporno, of er wordt opgeroepen tot geweld. Het eruit filteren van zulke content doen mensen in lagelonenlanden. Daarop is geen toezicht. Het gaat om bedrijven die taken uitbesteden aan onderaannemers, waarbij niemand nog verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden.’
EW Veel bedrijven kampen ook met een kennisachterstand op AI-gebied?
Mirck: ‘Er zullen altijd mensen zijn die moeite hebben om met nieuwe technologie om te gaan. Maar we vergeten dat er al veel AI is. We gebruiken toch al WhatsApp, sociale media en Google.
‘We vergeten dat wat we zien op Facebook voor ons op maat is gemaakt, en heel anders is dan wat je huisgenoot ziet. Het algoritme houdt bij wat jij kijkt en stemt daar het aanbod op af.
‘We zijn al een paar uur per dag met sociale media bezig. De AI-industrie wil dat we slimmer worden in het gebruik van AI, maar we springen al niet zo slim om met de bestaande AI-toepassingen.’
EW Wat zouden we dan moeten doen?
Mirck: ‘Alles draait om aandacht. Dat is je superkracht als gebruiker. Bedrijven willen jouw aandacht. Hoe meer tijd je online bent, hoe meer het socialemediabedrijf aan jouw aandacht verdient.
‘Als het gratis is wat je doet of kijkt op het internet, dan betaal je met je persoonsgegevens. Wees daar kritisch over.
‘Heel veel mensen zeggen nu: “We moeten iets met AI doen.” Ik vind dat het allerdomste wat je kunt zeggen. Een loodgieter gaat ook niet naar zijn werk met het voornemen om zijn favoriete knijptang te gebruiken. AI is een tool, een instrument. Gebruik het ook zo.’
EW Wat is het doel van uw boek?
Mirck: ‘Ik wil iedereen aanmoedigen om nieuwsgierig en kritisch te zijn als het gaat om nieuwe technologie. Houd vooral in de gaten wat er met je data gebeurt. AI gebruikt alles van je, om daarmee het eigen systeem te trainen.
‘Tegelijk maakt AI ons waarschijnlijk ook productiever. Als jij tien keer op een dag hetzelfde werk aan je bureau moet doen, dan kun je dat automatiseren met AI. Dan wordt je werk ook leuker.’
EW AI is dus niet de duivel, maar ook niet de oplossing voor alles?
Mirck: ‘Ja, dat is mijn boodschap. Als gebruikers wijzen op de fouten die ChatGPT maakt bij een opdracht en dan zeggen dat AI hallucineert, dan protesteer ik. “Hallucineren” impliceert dat je te maken hebt met een levend wezen. Dat is niet zo.
‘AI is een systeem dat veel data verzamelt en, op grond van wat er op internet te vinden is, heel snel een antwoord formuleert. Maar je moet wel je gezonde verstand blijven gebruiken. Het is nog altijd het werk van een stagiair dat je moet nakijken.’
EW Critici zeggen dat mensen die alles met AI doen dommer worden.
Mirck: ‘Schrijven is goed voor mensen, omdat ze dan zelfstandig nadenken en wikken en wegen. Als je dat helemaal uitbesteedt aan AI, word je lui, en ook dommer.
‘Van alle studenten aan de universiteiten gebruikt 80 procent al generatieve AI voor het maken van werkstukken. Binnen afzienbare tijd wordt het lezen van een boek als te pittig ervaren. De aandachtspanne wordt steeds korter.
‘Daarom is het ook goed om de smartphone te verbannen uit de klas. We moeten echt een actievere houding aannemen ten opzichte van technologie.
‘Er gaat op X een grapje rond over AI. De boodschap is dat we AI nu gebruiken om kunst te maken – terwijl we eigenlijk willen dat AI de was doet, zodat we tijd overhouden om zelf kunst te maken.
‘Dat zou de boodschap moeten zijn: technologie helpt ons, in plaats van dat wij ons totaal aanpassen aan de technologie. Ik vraag me af of we met ChatGPT ons leven vergemakkelijken.’
EW Is het tij nog te keren?
Mirck: ‘Ja, dat kan altijd. Je moet je bewust worden van de keuzes die je maakt. Ik geef altijd het voorbeeld van de strippenkaart. Die kon je anoniem gebruiken, en je kon met een strippenkaart het hele gezin meenemen in de tram.
‘Nu moet iedereen zijn eigen ov-chipkaart hebben, die vaak ook nog bijhoudt wat jij doet. Is dat vooruitgang? Het is niet het einde van de wereld, maar wel een stap die we maken zonder erbij na te denken.
‘Alles moet digitaal, en soms is dat geen verbetering. AI lijkt neutraal, maar dat is het dus niet. Als je besluit om de sollicitatieprocedures door AI te laten doen en in je data heb je veel oude witte mannen, dan gaat het algoritme ook zoeken naar oude witte mannen. Als je diversiteit wil, is dat niet handig.’
EW Wat vindt u zelf een mooie AI-toepassing?
Mirck: Ik denk dan aan Spotify. Op grond van de keuzes die ik daarmee maak – muziek die ik al ken – komt Spotify met muziekvoorstellen die ik helemaal niet ken, maar wel heel erg goed vind. Zo ontdek ik veel nieuwe dingen.’