Met de sombere scenario’s van de stijging van de zeespiegel en het rivierwater in het achterhoofd, kochten drie Nederlanders een huis op hogere gronden. ‘Ik ben geen doemdenker, maar ik denk wel logisch na.’
‘Hoe kun je in hemelsnaam zo wonen?’ vroeg de van oorsprong Brabantse echtgenote van Simon de Jong zich af als ze uitkeek over hun Rotterdamse woonwijk. Die ligt bijna 7 meter onder de zeespiegel. Het was voor De Jong reden om zijn vrouw te beloven dat ze ooit zouden verhuizen naar een hoger gelegen huis.
Waar kom je dan uit? Een kwart van Nederland ligt onder zeeniveau. De helft van Nederland loopt het risico op overstromingen door de zee of rivieren. Klimaatverandering brengt steeds extremere weersomstandigheden met zich mee.
Het wonen onder de zeespiegel blijft door de dreiging van het water niet zonder consequenties. De Nederlandsche Bank waarschuwt kredietverstrekkers dat overstromingen kunnen leiden tot een waardedaling van huizen en gebouwen.
Ook gebieden boven NAP kennen gevaren
René Loman, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Makelaars, geeft aan dat op huizenzoeksite Funda bij sommige huizen de ligging ‘boven NAP’ inmiddels wordt vermeld, al is het (nog) geen filtercriterium. Loman (57) heeft geen cijfers waaruit een trend blijkt dat steeds meer mensen het hogerop zoeken. ‘Maar het klopt dat de hoogteligging van een object in individuele gevallen zeker een extra koop- of verkoopargument zal zijn.’
In het zicht van de zeespiegelstijging lijkt een huis hogerop een veilige haven. Bas Jonkman (47), hoogleraar waterbouw aan de Technische Universiteit Delft, waarschuwt dat ook hoger gelegen gebieden hun gevaren kennen, zoals bosbranden of overstromingen van een rivier, zoals in Limburg rond de Geul gebeurde. Hij wijst erop dat we wateroverlast niet moeten verwarren met wateronveiligheid. ‘Als het water 10 centimeter hoog bij je voordeur staat, dan is dat vervelend. Maar dat betekent niet dat je water-onveilig bent.’
We moeten elkaar, zegt Jonkman, niet ‘de put in praten’ als het gaat om het risico van de zeespiegelstijging, al kan hij zich wel degelijk voorstellen dat mensen zich zorgen maken. ‘We zijn nog nooit zo veilig geweest en technisch gezien kunnen we de geschatte stijging, met deze eeuw een bovengrens van 1 meter, makkelijk aan. De belangrijkste vraag is: hoezeer willen we onszelf afhankelijk maken van de techniek? Het voorval in Amsterdam onlangs, waarbij een oplettende medewerker op het laatste moment een ramp met de sluizen bij IJmuiden voorkwam, geeft goed weer hoe belangrijk het is om kritisch naar de betrouwbaarheid van onze systemen te blijven kijken.’
Uit onderzoek van Rijkswaterstaat uit 2022 blijkt dat 11 procent van de Nederlanders overweegt een huis te kopen dat niet kan overstromen. EW sprak huizenkopers die besloten de daad bij het woord te voegen en een huis ‘hogerop’ te zoeken. Ze werden soms wat meewarig aangekeken door hun omgeving. Reden waarom niet iedereen met naam en toenaam deze stap wilde toelichten.
De angst voor het wassende water is een angst van alle tijden. In ‘Herinnering aan Holland’ dichtte Hendrik Marsman bijna een eeuw geleden:
… en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
De drie Nederlanders op deze pagina’s hoorden de alarmerende stem van het water en zochten een veilig heenkomen.
Simon de Jong (65), oprichter en partner infrastructuurbedrijf InfraCore Holding.
Verhuisde van Rotterdam naar Helmond.
Simon de Jong woonde jarenlang op een dijk met uitzicht op een wijk die bijna 7 meter onder de zeespiegel ligt. Ook in Rotterdam kreeg het water een steeds grotere invloed op de huizen, getuige de wisselende grondwaterstanden en de sinkholes die steeds vaker in de straten vallen. De Jong zag hoe mensen hun tuin steeds vaker moesten onderheien – stutten met heipalen – en raakte ervan overtuigd dat het onontkoombaar is dat de zeespiegelstijging consequenties krijgt voor de financiering van huizen. ‘In een aantal wijken in Rotterdam kun je je kelderbox al niet meer verzekeren.’
De Jongs vrouw komt uit Noord-Brabant en heeft sowieso nooit kunnen wennen aan het idee dat een huis zich zo ver onder de zeespiegel bevindt. Niet dat ze bang was, maar het idee bleef in haar ogen heel onlogisch. ‘Hoe kun je in hemelsnaam zo wonen?’ zei ze vaak als ze uitkeek over de lager gelegen wijk. De Jong beloofde haar een huis in een hoger gelegen gebied.
Zijn vertrouwen in het Nederlandse watermanagement is groot, maar in Frankrijk zag De Jong waartoe de zeespiegelstijging leidt aan de kust van Normandië, met zijn grote hoogteverschillen en krijtrotsen. Hij zag dorpjes die inmiddels elk jaar voor een deel onder water staan – of zelfs in zee verdwijnen. Hij zag ook hoe de bevolking zich erbij lijkt neer te leggen dat de zee steeds meer bezit neemt van het land. Het maakte hem nog bewuster van het belang van de hoogteligging van een huis.
Hij ziet de kans op overstromende rivieren inmiddels als een groter risico dan de stijging van de zeespiegel. De belofte aan zijn vrouw is hij nagekomen: hij ging, gewapend met een hoogtemeter op zijn telefoon, op zoek naar een hoger gelegen huis. Daar keken makelaars wel van op. ‘Vaak heeft een makelaar geen idee van hoe hoog een huis ligt, dus bepaalde ik dat zelf met een hoogte-app.’
Ze wonen nu in Helmond. ‘Het is een geruststellend idee dat de grond onder mijn huis zo hoog ligt.’ Al moet hij bekennen dat de keuze niet enkel op Helmond viel om de belofte aan zijn vrouw na te komen. ‘Dat had ook met de kleinkinderen te maken. Je wilt toch iets nalaten wat er later ook nog staat.’
Charlotte de Jong, kocht tweede huis op de Holterberg.
Charlotte de Jong en haar man hadden nog jonge kinderen toen ze geld erfden. Dat was nog voor de coronapandemie en ze besloten het geld te investeren in een vakantiehuis. Belangrijke voorwaarde: het huis moest boven NAP liggen. Ze pakten de kaart van Nederland erbij. Van de in aanmerking komende gebieden ligt de Veluwe het dichtst bij hun woonplaats Amsterdam. Maar de huizenprijzen waren daar toen al erg hoog. Limburg vonden ze te ver weg. Ze kwamen uit bij de Sallandse Heuvelrug.
Bij hun keuze hielden ze rekening met het overstromingsrisico van de rivieren ter plekke. Ook wilden ze niet onder een aanvliegroute van een vliegveld belanden. De Jong schat het overstromingsrisico van rivieren op korte termijn hoger in dan het gevaar van zeespiegelstijging. ‘Kijk naar alle overstromingen van de afgelopen jaren,’ zegt ze. ‘Ik ben geen doemdenker, maar ik denk wel logisch na. Ik lees de krant en 1 plus 1 is 2.’
In eigen kring werden ze aanvankelijk een beetje meewarig aangekeken toen ze specifiek zochten naar een huis boven NAP. ‘Mensen worden daar een beetje onrustig van. Ze vragen zich dan af: “Moet ík nu ook iets veranderen?” We zeggen tegen ze: “Je mag je tent altijd bij ons in de tuin opzetten.” Dat stelt ze gerust.’
Uiteindelijk kozen ze voor een vakantiehuis aan de voet van de Holterberg, ruim 23 meter boven NAP. ‘Ik denk niet dat ik dit huis zal moeten gebruiken omdat Amsterdam onder water komt te staan. Maar voor mijn kinderen zou dat weleens anders kunnen zijn.
‘Als ik het over het overstromingsgevaar heb, zeggen mensen vaak: “Ik kan me niet voorstellen dat ze het zover laten komen.” Maar ik kan me juist álles voorstellen. En bovendien, wie zijn “ze”? De overheid? De mensen in het kabinet zijn totaal niet met de gevolgen van klimaatverandering bezig of slapen gewoon. Het is te risicovol om de verantwoordelijkheid uit handen te geven aan “ze”. Ook voor Rijkswaterstaat gelden beperkingen. Volledig veilig voor het water zullen we nooit zijn, hoe ingenieus of technisch ontwikkeld we ook worden.
‘Amsterdam ontsnapte recent op het nippertje aan een ramp. Dat laat wel zien hoe kwetsbaar we zijn. Gaat het mis, dan is het water niet te stoppen. Wij kunnen dan nog naar de Holterberg.’
Rutger van Hogezand (51), opleidingsmanager aan Hogeschool Rotterdam.
Verhuisde van Utrecht naar Zeist.
Rutger van Hogezand heeft er verstand van. Hij werkt als opleidingsmanager bij de opleidingen watermanagement en civiele techniek op de Hogeschool Rotterdam. Hij benadrukt veel vertrouwen te hebben in de Nederlandse waterveiligheid. ‘We hebben het in Nederland goed voor elkaar en we zijn heel goed beveiligd tegen de zeespiegelstijging. Zeker als je het vergelijkt met andere plekken in de wereld.
‘Toch speelt het in mijn achterhoofd wel een beetje mee. Ik werk zelf in het water-klimaatwereldje en zie allerlei modellen met berekeningen. Wat gebeurt er als de zeespiegel stijgt? En wat als het heel hard gaat regenen? We hebben het erover, al is het niet dagelijks.’
Toen Van Hogezand en zijn vrouw, voorheen woonachtig in Amsterdam en daarna in Utrecht, een kind verwachtten en op zoek gingen naar een groter huis, was het dan ook logisch dat de hoogte van dat toekomstige huis een rol speelde.
Alles ten westen van Utrecht viel af, gezien de ligging onder zeeniveau. Een plaats als Culemborg leek voor even een optie, maar viel af wegens het overstromingsrisico van de Lek. Uiteindelijk streken ze neer op de Utrechtse Heuvelrug, in Zeist, zo’n 5 meter boven NAP. ‘Als je niets met de stijging van de zeespiegel of de rivieren te maken wilt krijgen, zit je hier de komende honderd jaar goed.’
Collega’s van de hogeschool zijn eveneens hogerop gaan wonen. Vaak ook rond de Heuvelrug. ‘Het is niet alleen het overstromingsgevaar, het gaat ook om de financiële risico’s die ermee samenhangen. Dat is nu nog niet aan de hand, maar het gaat zeker komen. Voor een gebied waar het overstromingsrisico groter is, zullen verzekeringsmaatschappijen op termijn hogere premies vragen. Veel mensen weten dat nog niet, maar het gaat wel gebeuren.
‘Ik denk dat huizen in de toekomst ook een klimaatlabel zouden moeten krijgen, waarin het risico op wateroverlast en het overstromingsrisico wordt aangegeven, alleen al omdat mensen zich dan bewust worden van de kans op overlast en hogere premies. Nogmaals: ik heb veel vertrouwen in de waterveiligheid van Nederland, maar toch.’
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
