Nogal wat jongeren en jongvolwassenen ruilen yoga, meditatie en ademwerk in voor bidden tot God. ‘Na jaren zoeken heb ik eindelijk rust gevonden.’
‘Jesus loves you’ prijkt op de rug van de T-shirts van een handvol mensen die op een dekentje in het gras zitten. Het is een zonnige zaterdagmiddag in het Tilburgse Spoorpark, waar een dertigtal mensen samenkomt om te picknicken en over Jezus te praten. Rond een bonte verzameling potjes met eten – iedereen brengt iets mee om te delen – wordt naar elkaars naam gevraagd, en naar de band met Jezus.
De picknick wordt georganiseerd door Maïté* (29). Religie maakte wel deel uit van haar opvoeding, maar op latere leeftijd verloor ze de interesse ervoor. ‘Pas toen ik ontdekte dat ik de god van de wereld aan het dienen was en een slaaf van de zonde was, zag ik Gods liefde die ik ontkend had en snapte ik waarom Jezus aan het kruis moest. Toen bekeerde ik me.’
Ze merkte dat ze niet de enige was, en richtte in 2022 samen met drie andere bekeerde vrouwen het religieuze collectief Bevrijd door Jezus op. ‘Op onze Instagrampagina posten we getuigenissen van mensen die recent tot het geloof zijn gekomen. Dit is onze vijfde picknick. Het is leuk om met geloofsgenoten samen te komen en te praten over onze ervaringen.’
Toon je rozenkrans
Met 510 volgers bereikt de Instagrampagina een eerder bescheiden publiek, maar Bevrijd door Jezus is niet alleen. Religie is hot op sociale media. Op TikTok kan de recent gedoopte Nederlandse Romy Kerstens rekenen op bijna 10.000 volgers.
Op Instagram houdt de Belgische influencer Laurentine Van Landeghem haar meer dan 45.000 volgers op de hoogte over haar ervaringen met God, net als journaliste Annelies Van Belle, die in 2023 (in haar eigen woorden) ‘God vond’, dat doet voor haar duizenden volgers.
Ook de Britse komiek Russell Brand, die in het najaar van 2023 in de Verenigde Staten en in het Verenigd Koninkrijk door verschillende vrouwen beschuldigd werd van verkrachting, aanranding en emotioneel misbruik, vond God en liet zich in april van dit jaar dopen in de Theems.
En op TikTok is catholic core trending: jongeren tonen er hun rozenkransen, sluiers en habijten. Soms is het niet meer dan een modestatement, maar steeds meer jongeren en volwassenen bekeren zich ook effectief.
Miranda Klaver, professor religieuze antropologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en gespecialiseerd in charismatisch christendom, merkt ook op dat er online heel wat dingen bewegen. ‘Met sociale media is het natuurlijk erg makkelijk om een eigen religieuze organisatie op te zetten’, zegt Klaver. ‘Als je een goed sociaal platform hebt, het onderhoudt en eventueel wat evenementen organiseert, kun je snel mensen aan je binden en je boodschap overbrengen.’
New age
Tussen het breken van het bananenbrood door wisselen de aanwezigen verhalen uit over ‘hoe Jezus op hun pad is gekomen’. De meesten delen een vergelijkbaar verhaal. Ze voelden zich onrustig, gingen op zoek naar zingeving en kregen af te rekenen met gezondheidsproblemen en depressieve klachten. Tot ze Jezus ontmoetten.
Dat is ook het verhaal van Lien*. De blonde Nederlandse woont de picknick bij samen met haar verloofde, een van de weinige aanwezige mannen. Lien bekeerde zich halfweg 2023.
‘Als ik iets wilde bereiken in mijn carrière, dan slaagde ik daar meestal ook in’, zegt ze. Toch bleef er iets knagen, waardoor Lien op zoek ging naar zingeving. Jarenlang verdiepte ze zich daarvoor in new age: een overkoepelende term voor een westerse, hedendaagse spirituele beweging, die weliswaar niet georganiseerd is.
Aanhangers van new age geloven in een mix van spirituele elementen, die voor iedereen kunnen verschillen. Die elementen zijn afkomstig uit tal van stromingen zoals hindoeïsme, boeddhisme of astrologie. Zelfs sciencefiction komt er soms aan te pas. Volgens onderzoek gelooft naar schatting één op de drie Amerikanen in verschillende newage-elementen. De beweging floreert op sociale media.
Toen ze 21 was, belandde Lien in een burn-out. ‘Dat heeft ertoe geleid dat ik op zoek ging naar de zin van het leven’, zegt ze. ‘Ik las allerlei boeken over persoonlijke ontwikkeling, astrologie en de wet van de aantrekking. Daar haalde ik altijd wel iets van houvast uit, maar dat bleek slechts tijdelijk. Ik voelde me steeds meer verloren.’
Ademwerk, een vorm van coaching waarbij gefocust wordt op de ademhaling om tot allerlei inzichten te komen, was haar laatste gok. Lien was een van de eerste ademcoaches in Nederland, voor de hype begon.
‘Maar toen werd ik ziek. Ik kreeg onverklaarbare bloedingen, waardoor ik maandenlang extreem vermoeid was. In die periode heeft God mij gevonden. Ik hoorde plots een stem die zei: “Ik heb een plan voor jou.” Ik wist onmiddellijk dat het God van de Bijbel was. Toen ik de Bijbel beter bestudeerde, ontdekte ik dat eenzelfde belofte van God in de Bijbel staat.’
Op maat gemaakt
Volgens Klaver en de Belgische Eline Huygens, die onderzoek doet naar gender en religie aan de Universiteit Utrecht en de KU Leuven, vormt newagespiritualiteit een makkelijke stapsteen naar het christendom, en dan meer bepaald het evangelicale christendom.
Klaver: ‘New age is een postmodern fenomeen, een grabbelton van spirituele tradities. Als newager kies je voor elementen die bij je eigen ervaring aansluiten.’ Op maat gemaakte zingeving dus. Maar die zoektocht naar wat het beste bij je past, kan eindeloos aanvoelen. Klaver: ‘Het aantrekkelijke van het christendom is dat er wel een traditie is. Er is een boek, de Bijbel, dat aangeeft hoe je moet leven. Dat kan veel zekerheid en houvast bieden. Voor bepaalde groepen is dat heel aantrekkelijk.’
Dat gaat ook op voor de Belgische Laurentine Van Landeghem. Als student begon ze de blog Clouds of Fashion, waarna ze vier winkels onder dezelfde naam opende. Het merk werd in 2018 door kledingwinkel Zeb overgenomen. Het ging haar voor de wind, en toch bleef ze altijd een zekere leegte voelen. Na een burn-out vond ze God via Instagram.
‘Ik volgde iemand die ook christelijk was geworden. De dingen die ze postte resoneerden wel bij mij. Zo ben ik me beginnen te verdiepen in de Bijbel en ben ik ontsnapt uit de klauwen van de new age’, vertelt ze via Zoom.
Ondertussen woont Van Landeghem in Amsterdam en heeft ze samen met andere recente bekeerlingen de organisatie Vurige Vrienden opgericht. De groep organiseert evenementen met sprekers die het evangelie delen: ‘Het goede nieuws is dat Jezus voor ons gestorven is. Daar is meer dan genoeg historisch bewijs voor’, aldus Van Landeghem.
Ondertussen kijkt ze met andere ogen naar haar newageverleden. ‘Ik geloof echt dat new age zwarte magie is. Het is van de duivel.’ Voor we de call afsluiten, bidt ze voor ons en voor het stuk dat we zullen schrijven.
Mijn vriend Jezus
Wat opvalt in de gesprekken is dat Jezus centraal staat in de geloofsbeleving. Er wordt over de man gesproken alsof hij een persoonlijke vriend is. Lien: ‘De maatschappij zegt ons dat het belangrijk is om hard te werken en te gaan voor je eigen geluk. Jezus’ liefde en redding daarentegen is niet gebaseerd op wat ik doe of bereik, maar op wie Hij is en wat Hij voor ons heeft gedaan. Niet ik, maar Hij, en de liefde voor onze naasten. Als ik mijn ogen op Hem richt, kan ik me door Hem laten leiden.’
Ook Van Landeghem benadrukt het belang van de persoonlijke relatie met Jezus. ‘Ik ben net als vele Vlamingen opgevoed binnen de katholieke traditie. Dat is religie, het vasthouden aan regels om de hemel “te verdienen”. Bij ons gaat het over de liefde van God.’
‘Geen religie, maar relatie’, zo vat Klaver het samen. ‘Religie staat voor oude rituelen en theologie. Die oude vormen worden radicaal afgewezen.’ In die zin doet de religieuze beleving, net als new age, betrekkelijk individualistisch aan – al wordt dat door de nieuwe gelovigen, zoals Lien, met klem ontkend.
Klaver: ‘Als we kijken naar hoe religie in de westerse wereld evolueert, zien we een verschuiving van geloof op basis van traditie of van wat je is overgeleverd naar een persoonlijke keuze. De persoonlijke ervaring staat centraal.’
Die hang naar individualisme is volgens Klaver niet nieuw. ‘In Europa is er, zowel in de katholieke als in de protestantse traditie, altijd een onderstroom geweest die de nadruk legde op het innerlijke. Die onderstroom is nu de bovenstroom geworden.’
Politieke agenda
Voor de nieuwe christenen zijn alle antwoorden in de Bijbel te vinden. Voor hen is Gods woord wet, al worden die woorden naargelang de situatie selectief uit de Bijbel opgevist. Zo deelt Bevrijd door Jezus na de picknick in Tilburg Mattheüs 18:20 op Instagram: ‘Want waar twee of drie in Mijn Naam bijeengekomen zijn, daar ben Ik in hun midden.’
En wanneer Van Landeghem op Instagram aan haar volgers uitlegt wat God met haar leven gedaan heeft, verwijst ze naar Efeziërs 2:8. ‘Want uit genade zijt gij zalig geworden door het geloof; en dat niet uit u, het is Gods gave.’
De meesten leunen qua visie dan ook dicht aan bij het evangelische geloof. Aanhangers daarvan vatten de Bijbel orthodox op. De mensen die we spreken nemen woorden als ‘eindtijd’ en ‘de duivel’ dan ook gemakkelijk in de mond. Voor elke stemming bestaat er wel een Bijbelvers. Van Landeghem: ‘De Bijbel leert je zo veel. Het is de waarheid.’
Over wat hun geloof doet met hun visie op mens en maatschappij willen de getuigen zich niet al te sterk uitspreken. Toch geven ze toe dat hun mening over specifieke maatschappelijke thema’s wel degelijk veranderd is. Zo ligt abortus moeilijk, al willen ze daar liever niet te veel over uitweiden.
Het doet denken aan de Verenigde Staten, waar een groot deel van de witte evangelicals Amerikaans oud-president Donald Trump steunen in zijn verkiezingscampagne vanwege zijn anti-abortusstandpunt.
Klaver: ‘Je kunt je afvragen of er, al dan niet onbewust, een politieke agenda achter zit. Geen seks willen voor het huwelijk is één ding, homoseksualiteit openlijk afkeuren of een streng anti-abortusstandpunt innemen is iets anders.’
Coronacrisis
Of het gaat om een trend wil Klaver niet gezegd hebben. ‘Daarvoor is het nog te vroeg. We weten ook niet in welke mate de bekering van deze mensen permanent is of iets tijdelijks.’
De aanwezigen op de picknick zijn minder voorzichtig. Volgens hen gaat het om een niet te stuiten fenomeen dat volgens organisatrice Maïté een vlucht nam vanaf 2022. ‘Sindsdien merken we dat de groep blijft groeien. Niet alleen hier, maar ook in de Verenigde Staten zie je dat er rond die periode een heuse beweging is ontstaan.’
Zit de coronapandemie, voor veel mensen een ontwrichtende periode, er voor iets tussen? ‘Tot op een zekere hoogte wel’, zegt Maïté. ‘Mensen die nu tot het geloof zijn gekomen, zijn vaak ook degenen die altijd kritisch waren over de pandemie en de maatregelen die op de uitbraak volgden.’ Volgens Maïté was het ook een tijd waarin mensen met veel vragen worstelden en de vraag naar zingeving groeide.
Lien merkt dat veel mensen verloren lopen in de huidige samenleving. ‘Door de sociale media wordt ieders wereld zo groot. Alles is mogelijk, maar als anderen heel gelukkig lijken, en jij bent dat niet, dan kun je snel het gevoel krijgen dat je tekortschiet’, zegt ze.
‘Ik denk dat mensen gemaakt zijn om iets te aanbidden, God in eerste instantie. Als je Hem niet kent, ga je iets anders aanbidden, zoals je relatie, werk of geld. Maar al die dingen kunnen makkelijk op losse schroeven komen te staan. En wat dan? Omdat het geloof niet leunt op wat ik doe of wie ik ben, maar op wie Jezus is en wat Hij heeft gedaan, geeft dat een stevig fundament.’
Mijn plaats in de wereld
‘Het is des mensen dat er in onzekere tijden houvast wordt gezocht’, zegt Klaver. De coronacrisis gaf een boost aan de newagespiritualiteit, en ook de religies wonnen weer aan populariteit.
‘Als we naar religiegeschiedenis kijken, zien we dat oplevingen van bepaalde tradities vaak gepaard gaan met onzekere tijden en periodes die getekend worden door grote maatschappelijke veranderingen. Mensen zoeken zekerheid. Wie vertelt me hoe het straks verder moet? Wordt het beter of slechter? Wat is mijn plaats in deze wereld?
‘Sommigen zoeken houvast in identitair denken – kijk naar de opmars van politieke extremen –, anderen zoeken hun heil in religie. Ook de lockdowns hebben de zoektocht naar zingeving aangezwengeld. Het maatschappelijke leven werd volledig stilgelegd. Het internet fungeerde als vrije ruimte waar je wél nog terechtkon, en dat heeft de deur naar spiritualiteit en religie wagenwijd opengezet.’
Dat jonge mensen in een geseculariseerde samenleving het christendom, in welke vorm dan ook, herontdekken, hoeft volgens Klaver en Huygens niet te verwonderen.
Klaver: ‘We zien wereldwijd dat het aantal religieuzen stijgt. Het christendom is veruit de grootste religie in de wereld, en de evangelische kerken groeien het sterkst.’
Jarenlang hebben we gedacht dat we als samenleving evolueerden naar een areligieuze, atheïstische maatschappij. Is dat dan een verkeerde aanname? ‘Zeker’, zegt Huygens. ‘Een leegloop van de kerken betekent niet dat we evolueren naar een maatschappij zonder religie. De vorm die zingeving aanneemt is veranderd, maar de behoefte eraan bestaat nog steeds.’
*Maïté en Lien zijn schuilnamen, hun volledige namen zijn bekend bij de redactie.
Vrouwen, volgers van God
Het overgrote deel van de aanwezigen op de picknick in Tilburg zijn vrouwen. We tellen amper vier mannen op zo’n dertig aanwezigen. Dat verbaast professor religieuze antropologie Miranda Klaver niet: ‘Vrouwen waren altijd sterker aangetrokken tot religie, ook al zijn de leidersposities binnen bepaalde religies vooral voor mannen weggelegd. Ook binnen de newagespiritualiteit is 80 tot 90 procent vrouw.’
‘Waarom vrouwen actiever zijn in hun religiebeleving, is nog altijd niet volledig verklaard’, zegt de Belgische onderzoekster Eline Huygens. ‘Tot een paar decennia geleden werden er voornamelijk biologische argumenten opgeworpen: vrouwen zouden vaker geneigd zijn tot religie omdat ze emotioneler zijn, of omdat het genetisch bepaald is. Of er werden sociologische verklaringen gezocht, bijvoorbeeld dat mannen vatbaarder zijn geworden voor secularisering omdat ze buitenshuis gingen werken.’
Voor Huygens is de verklaring minder in de aard te vinden, en eerder in opvoeding en genderpatronen: ‘Vrouwen nemen traditioneel nog altijd vaker de zorgende rol op, en investeren meer in menselijke relaties dan mannen.’
Eigen haard
Huygens ziet religie als een manier om om te gaan met de chaotische en individualistische samenleving, die misschien nog meer eist van vrouwen dan van mannen: ‘Dankzij de verschillende feministische golven kunnen vrouwen vandaag betaald werken buitenshuis, maar dat betekent niet dat ze verlost zijn van hun onbetaalde arbeid thuis, zoals het huishouden en de zorg.’
Die combinatie van betaald en onbetaald werk wordt ook wel de dubbele dagtaak genoemd. Huygens: ‘Vrouwen moeten én buitenshuis werken én een goede carrière hebben. Als het even kan moeten ze ook nog sporten en een goede moeder, vriendin en partner zijn. De druk ligt enorm hoog.’ Huygens trekt een parallel met de opkomst van tradwives, vrouwen die zich enkel bezighouden met de eigen haard.
Prestatiedruk
De aanwezigen op de picknick hebben allemaal nog een betaalde job, maar op het vlak van daten en seksualiteit stellen ze zich anders op dan vroeger. Met seks wordt gewacht tot het huwelijk en is iets tussen twee getrouwde mensen, en in een relatie hoor je elkaar te dienen.
Huygens: ‘Hoewel ik kritiek heb op de tradwife-beweging, neem ik het die vrouwen niet kwalijk dat ze ervoor kiezen om enkel te focussen op hun onbetaalde arbeid in huis. Het kan rust bieden om zo’n keuze te maken.’
Voor veel van de nieuwe christenen vormt religie een duidelijk kader in een chaotische wereld die gebukt gaat onder een eindeloze prestatiedruk. Lien herkent zich daarin: ‘Mijn prestaties en vervulde dromen brachten geen rust, of toch niet voor lang. Sinds ik God heb gevonden, voel ik geen onrust meer, maar rust, vrede en liefde.’
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
