Natuurlijke anticonceptie is steeds meer in trek. Maar hoe betrouwbaar is deze methode om zwangerschap te voorkomen?
In 2023 werden meer dan 39.000 zwangerschappen afgebroken, meldt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd die jaarlijks een verslag over zwangerschapsafbrekingen uitbrengt. Dat is ruim 10 procent meer dan in 2022 en het hoogste aantal tot nu toe.
De oorzaak blijft gissen: het kan om economische redenen zijn dat vrouwen een zwangerschap afbreken of vanwege het huizentekort. Maar het Nederlands Genootschap van Abortusartsen noemt nog een mogelijke oorzaak: desinformatie over anticonceptie.
In 1960 leidde de komst van de anticonceptiepil tot een ware revolutie onder westerse vrouwen. Ineens konden ze het moederschap uitstellen, en gaan studeren en werken. Ze konden seks hebben voor het huwelijk en losse seksuele contacten erop nahouden. Al gauw daalde het aantal geboortes.
Zorgde de pil in de jaren zestig nog voor een emancipatiegolf, de afgelopen zes jaar neemt het gebruik ervan juist af: van 30 naar 24 procent onder vrouwen van 18 tot en met 49 jaar, blijkt uit de Monitor Seksuele Gezondheid 2023 van het expertisecentrum voor seksualiteit Rutgers.
Van de vrouwen die helemaal geen anticonceptiemiddel gebruiken, geeft eenderde als reden dat ze geen hormonen willen gebruiken. Natuurlijke anticonceptie, daarentegen, is steeds meer in trek: al bij 14 procent van de vrouwen tussen de 18 en 29 jaar, blijkt uit onderzoek van Rutgers.
Natuurlijke anticonceptie omvat methoden om zwangerschap te voorkomen zonder hormonale middelen of chirurgische ingrepen. Denk aan de kalendermethode, waarbij nauwkeurig de menstruatiecyclus wordt bijgehouden om te bepalen wanneer een vrouw vruchtbaar is.
Hormonen hebben onterecht negatief imago
Het niet willen gebruiken van hormonen is de meest genoemde reden om aan natuurlijke anticonceptie te doen. Hoe komt het dat hormonen zo’n negatief imago hebben gekregen?
Verloskundige en anticonceptiespecialist Wendy Wielenga (42) wijst erop dat veel vrouwen die bijwerkingen van hormonale anticonceptie hebben ervaren, lange tijd niet serieus zijn genomen door zorgverleners. ‘Influencers op sociale media spelen in op deze ontevredenheid over de zorg, over de pil en eigenlijk alle kunstmatige hormonen.’
Influencer Monica Geuze, met 1,4 miljoen volgers op Instagram, zegt bijvoorbeeld in een podcast met co-host Kaj Gorgels dat ze al drie jaar ‘hormoonvrij’ is. In de aflevering Hor(ror)monen, van de podcast Geuze & Gorgels, laat de influencer zich zeer kritisch uit over hormonen.
Ze is niet de enige socialemediabekendheid die synthetische hormonen afkeurt. TikTok en Instagram staan bol van de filmpjes waarin influencers waarschuwen voor kwalen die het gevolg zijn van het slikken van de pil: van gewichtstoename tot een droge mond en zelfs onvruchtbaarheid.
De anticonceptiepil kan inderdaad voor bijwerkingen zorgen. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen noemt onder meer stemmingswisselingen, pijnlijke borsten, puistjes, hoofdpijn, misselijkheid en buikpijn als meest voorkomende bijwerkingen. Bij minder dan 10 procent van de vrouwen komt dit voor, meldt de medicijnwaakhond, en dan vooral in de eerste drie maanden.
Daarnaast hebben vrouwen die langdurig de pil slikken een klein verhoogd risico op trombose. Jaarlijks krijgen 2 op de 10.000 vrouwen die niet de pil slikken een bloedstolsel. Met gebruik van de pil stijgt die kans tot 3 op de 10.000.
Maar een droge mond krijg je er niet van. En je wordt er zeker niet onvruchtbaar van. Volgens Wielenga vergeten veel mensen bovendien dat de meeste vrouwen die hormonale anticonceptie gebruiken wél tevreden zijn en geen vervelende bijwerkingen ervaren.
Hormonen doen juist veel goeds. Wielenga: ‘Naast dat ze tegen een ongewenste zwangerschap beschermen, kunnen ze vrouwen met premenstrueel syndroom, PMS, of polycysteus-ovariumsyndroom, PCOS, van hun klachten af helpen.’
Natuurlijke anticonceptie: kalendermethode is onbetrouwbaar
Geuze houdt haar menstruatiecyclus bij met de kalendermethode, zegt ze in de podcast. Die is verre van waterdicht. Een vrouw is, bij een cyclus van 28 dagen, het vruchtbaarst 10 tot en met 15 dagen na het begin van de laatste menstruatie. Maar lang niet iedere vrouw heeft een cyclus van 28 dagen. Bovendien is die niet elke maand hetzelfde: de dag van de eisprong kan zomaar verschuiven.
In de aflevering Hor(ror)monen beweert Geuze dat er een tijdsbestek is van slechts 48 uur waarin een vrouw zwanger kan raken, maar dat klopt dus niet. Bovendien vergeet ze te melden dat zaadcellen vijf tot zes dagen blijven leven in het lichaam van de vrouw, wat de totale vruchtbare periode verlengt.
De temperatuurmethode is evenmin betrouwbaar. Direct na de eisprong stijgt de lichaamstemperatuur enigszins. Door deze stijging te meten, valt de vruchtbare periode te bepalen. Vrouwen moeten dan elke ochtend, voordat ze uit bed stappen en rond hetzelfde tijdstip, hun temperatuur meten. Dat vereist een hoop discipline. Bovendien kan ziekte, stress of slaapgebrek de lichaamstemperatuur beïnvloeden.
Dure anticonceptiecursussen vragen veel inzet
Een andere natuurlijke anticonceptiemethode die steeds meer in trek is, is de symptothermale methode. Die combineert diverse manieren om de vruchtbare periode te bepalen: de kalendermethode en het bijhouden van de lichaamstemperatuur, het baarmoederhalsslijm en, eventueel, de positie van de baarmoederhals.
Omdat er verscheidene lichamelijke veranderingen worden bijgehouden, zou dit de betrouwbaarste natuurlijke anticonceptiemethode zijn. Alleen: vrouwen moeten die veranderingen in het lichaam wel zelf registreren, wat niet eenvoudig is.
Het Zweedse bedrijf Sensiplan, opgericht door de natuurkundige Elina Berglund en haar man, speelt daar slim op in. Het biedt een cursus aan die je leert de lichaamssignalen te observeren en te interpreteren. Kosten: 295 euro.
‘De Sensiplan-cursus vraagt commitment, zowel financieel als qua inzet,’ zegt Wielenga. ‘Hierdoor ontstaat een flinke bias als het gaat om de betrouwbaarheid van de cursus. Stellen die bereid zijn deze te volgen, zijn natuurlijk niet te vergelijken met jonge meiden die studeren en een onregelmatig leven leiden.’
Meer abortussen door natuurlijke anticonceptie?
En juist over die jonge meiden maken artsen zich de grootste zorgen. Vorig jaar deelde huisarts Jojanneke Kant op LinkedIn het verhaal van een achttienjarige patiënt. Die had, na het lezen van negatieve verhalen over de pil op sociale media, besloten haar temperatuur te meten en aan periodieke onthouding te doen. Het resulteerde in een ongewenste zwangerschap en een abortus.
Het Nederlands Genootschap van Abortusartsen meldde vorig jaar ‘signalen’ te ontvangen dat abortusklinieken vaker jonge vrouwen zien die natuurlijke anticonceptiemethoden gebruiken omdat ze andere anticonceptie wantrouwen. Die claim kan het genootschap nog niet hardmaken met cijfers.
Het is een zorgelijke trend dat zo veel vrouwen een hormonenfobie hebben ontwikkeld door onwaarheden op sociale media. Wielenga: ‘Mijn grootste zorg is dat we het signaal dat vrouwen meer luisteren naar sociale media dan naar zorgverleners niet serieus genoeg nemen.’
Daarnaast vindt de anticonceptiespecialist dat er moet worden geluisterd naar vrouwen die liever wel een hormoonvrij anticonceptiemiddel gebruiken. De koperspiraal is een betrouwbaar alternatief. Uit onderzoek blijkt dat de kans op een zwangerschap 0,6 procent is bij dit type spiraal.
De natuurlijke anticonceptiemethoden zijn eigenlijk alleen geschikt voor vrouwen of stellen die een ongeplande zwangerschap helemaal niet erg vinden.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
