Vapes moesten het ‘gezondere alternatief’ voor tabakssigaretten worden, maar konden dat niet waarmaken. Wat zijn de gevaren?
Wil je tijdens de schoolpauze graag vapen? Dan moet je een ondertekend toestemmingsformulier van je ouders hebben en een knalgeel hesje dragen – anders heb je pech. Dat is sinds kort het strenge antivape-beleid van het Lyceum aan Zee in Den Helder.
Sinds 1 augustus 2020 is het al verboden om op schoolpleinen te vapen. Met deze extra maatregelen hoopt het lyceum jongeren af te schrikken om ook buiten het schoolterrein gebruik te maken van de e-sigaret.
Directeur Hielke ter Veld schat dat het aantal rokers op het lyceum (1.300 leerlingen) in vijf jaar tijd is vertienvoudigd, zegt hij tegen de Volkskrant. In een e-sigaret zit geen tabak en doet zich geen verbranding voor, en daardoor bevat de damp geen teer of koolmonoxide. Maar overmatig vapen is niet zonder risico’s.
Vapen richt schade aan de longen aan
Een e-sigaret of vape bestaat uit een batterij, een vloeistofpatroon en een verdamper. Met een knopje zet de gebruiker een gloeidraad in werking, zodat de vloeistof uit het patroon verdampt. In die damp zit nicotine, net als bij een gewone sigaret.
Omdat in een e-sigaret geen tabak wordt verbrand, bevat de damp geen teer of koolmonoxide. De dampvloeistof bestaat voornamelijk uit propyleenglycol en glycerol, twee stoffen die zijn toegestaan als voedingsadditief. Je kunt ze dus veilig eten, maar dat zegt niets over hun veiligheid in de longen.
Het inhaleren van e-sigaretdampen kan leiden tot irritatie en schade aan de luchtwegen, wat op zijn beurt resulteert in hoesten, benauwdheid en ontsteking van de longen. Ook is er een verband tussen vapen en astma-aanvallen.
Vapen heeft effect op hart, brein en kankerkansen
Verder leiden de schadelijke stoffen tot hartkloppingen, is uit onderzoek gebleken. En nicotine verhoogt de bloeddruk – een risicofactor bij hart- en vaatziekten.
Bovendien is vapen schadelijk voor het jonge brein, meldt het Trimbos-instituut. Nicotine kan de hersenontwikkeling van kinderen en jongeren verstoren, resulterend in concentratieproblemen. Ook de kans op het krijgen van kanker neemt toe bij gebruik van een e-sigaret.
Vapes met verboden smaakjes nog steeds verkrijgbaar
Voorheen voegden fabrikanten nog smaakjes toe aan de dampvloeistof van vapes. Over het effect in de longen van al die smaakstoffen in de dampvloeistof is nog te weinig bekend, op een paar uitzonderingen na. Zo is kaneelaldehyde schadelijk voor de longen, evenals butaandion, een smaakstof in popcorn.
Sinds 1 januari 2024 is het toevoegen van die smaakstoffen verboden in Nederland. Alleen ‘tabakssmaak’ is nog toegestaan. Toch worden er online en op sociale media nog genoeg varianten met fruit-, snoep- en kaneelsmaken aangeboden. Die e-sigaretten bevatten vaak ook nog hogere doseringen nicotine.
Vapen vormt opstap naar tabakssigaret
Internationaal onderzoek heeft uitgewezen dat vapen juist een opstap voor jongeren kan zijn naar het roken van tabakssigaretten. Eén op de tien jongeren tussen de 12 en 25 jaar vapet elke maand, blijkt uit onderzoek van het Trimbos-instituut. Bijna 70 procent van die jongeren rookt ook maandelijks tabakssigaretten.
De e-sigaret – eens bedacht als vervanger van de sigaret – heeft dus zijn oorspronkelijke doel niet kunnen waarmaken.
De vader van de e-sigaret
De e-sigaret is groot geworden dankzij de Chinese apotheker Hon Lik, die er goede bedoelingen mee had. Lik raakte zelf op achttienjarige leeftijd verslaafd aan roken. Nadat zijn vader aan longkanker was overleden, zocht hij een alternatief voor de sigaret. In 2004 kwam hij met een ontwerp waarmee de e-sigaret al snel aan een wereldwijde opmars begon.
Dit gebeurde aanvankelijk precies zoals Lik hoopte: als vervanging van tabak roken. Een roker die wil stoppen, kan baat hebben bij een overstap van een gewone naar een e-sigaret: zo kan hij de hoeveelheid nicotine die hij binnenkrijgt, langzaam afbouwen.
Inmiddels is gebleken dat menige starter jong is, eerder niet rookte en de kans loopt ziek te worden. Voor de Chinese overheid was dit in oktober 2019 reden de online verkoop van e-sigaretten te verbieden.