Een getraind lichaam zonder te sporten? Deze medicijnen maken het straks misschien mogelijk

Een gespierd lijf en een perfecte conditie, zonder er enige moeite voor hoeven te doen. Dankzij speciale medicijnen kan het straks misschien.

Onderuitgezakt op de bank tv-kijken en toch een sixpack krijgen. En dan geen sixpack bier, maar een sterk afgetraind lijf en een uitmuntende conditie. Veel mensen klinkt dat als muziek in de oren – en zo onrealistisch is het helemaal niet.

Wetenschappers werken al enkele jaren aan speciale sportpillen- en injecties die de biologische effecten van trainen nabootsen zonder dat je je daarvoor in het zweet hoeft te werken. Met zulke exercise mimetics vermijd je bovendien de nadelen van sporten, zoals blessures, een duur abonnement op de sportschool, of simpelweg tegenzin.

Wetenschappers aan de Deense Aarhus Universiteit zouden op dit gebied een succes hebben behaald. In hun studie, die door de Novo Nordisk Foundation is gefinancierd, beschrijven ze een medicijn genaamd LaKe dat het lichaam ‘in een metabolische toestand brengt die overeenkomt met het lopen van 10 kilometer op hoge snelheid op een lege maag’.

In een permanente marathonstand

Het idee van een sportpil (of injectie) is niet nieuw. Al eind jaren negentig introduceerden onderzoekers aan het Amerikaanse Salk Institute in San Diego een middel – 516 geheten – dat belangrijke genen activeert, waardoor het lichaam vet verbrandt in plaats van suiker. Met het middel bleken muizen langer te kunnen rennen, zonder dat de spreekwoordelijke pap in de benen kwam.

In latere experimenten kregen de muizen, die waren grootgebracht met een vet en zoet dieet, dagelijks een injectie van 516 toegediend. Aan beweging deden ze nauwelijks. Toch waren de knaagdieren slank, gespierd en gezond: door de injectie bleven de muizenlichamen in een permanente marathonstand. Ze slurpten meer energie en verbrandden meer vet, terwijl hun spieren continu werden bevoorraad met suikers.

Later bleek 516 kankerverwekkend voor muizen. Nu zijn onderzoekers bezig met een mildere versie ervan, al moet nog blijken hoe veilig die dan is.

Goed nieuws voor luie mensen?

Weer anders werkt het Deense middel LaKe, waarover de onderzoekers publiceerden in het Journal of Agricultural and Food Chemistry. Bij ratten veroorzaakt het eerst een snelle stijging van lactaat in het lichaam – een stof die ontstaat na een zware fysieke inspanning – en daarna een meer geleidelijke stijging van bèta-hydroxybutyraat, een zogeheten keton.

Ketonen zijn moleculen die het lichaam aanmaakt wanneer de glucosevoorraad laag is, zoals bij vasten, koolhydraatarme diëten en langdurige inspanning. Ze dienen als alternatieve energiebron voor organen en de hersenen, en helpen het lichaam om energie te krijgen uit vetten in plaats van glucose.

Samen brengen de twee stoffen veranderingen in het lichaam teweeg die vergelijkbaar zijn met het leveren van een flinke fysieke inspanning op een lege maag. LaKe bevindt zich nog in de proefdierfase, maar bij ratten lijkt het in elk geval geen vervelende bijwerkingen te geven.

Hoewel dat in eerste instantie goed nieuws lijkt voor mensen die liever lui dan moe zijn, ziet de farmaceutische industrie er vooral een toekomst in voor mensen met overgewicht of diabetes. Die zouden met zo’n sportpil langer gezond kunnen blijven, ook als het ze niet lukt om dagelijks te sporten. Dat is ongetwijfeld ook de reden waarom de Deense farmaceut Novo Nordisk het LaKe-onderzoek heeft gefinancierd.

Sporten doet veel meer met je

Maar is het echt zo simpel? Om met de deur in huis te vallen: nee.

Dat voldoende lichaamsbeweging aanzienlijke voordelen heeft voor de gezondheid, is algemeen bekend. Zoals een positieve invloed op de bloeddruk, cholesterol en de doorbloeding. Effecten die wel met exercise mimetics zijn na te bootsen, maar de invloed van lichaamsbeweging gaat veel verder dan dat. Sporten heeft ook positieve effecten op de hersenontwikkeling en de mentale gezondheid. Het vermindert stress, angst en depressieve gevoelens.

Sterker, wetenschappers begrijpen nog steeds niet volledig waarom sporten nou zo goed is voor de gezondheid. Door moleculaire veranderingen te meten in gezonde volwassenen en kinderen voor, tijdens en na het sporten, hopen ze daar antwoord op te krijgen. Een studie onder 2.600 vrijwilligers doet hier al sinds 2020 onderzoek naar.

Bovendien laten sportmedicijnen dan wel veelbelovende resultaten zien bij muizen en ratten, maar valt het effect bij proefpersonen vaak tegen. Of de resultaten tussen mensen variëren enorm. Zo reageert de ene atleet goed op krachttraining, en ontwikkelt snel dikkere spieren, terwijl bij de ander nauwelijks iets gebeurt. Als er al een sportpil of -injectie komt, moet daar rekening mee worden gehouden.

Of een sportmedicijn ooit het sporten echt kan vervangen, blijft dus de vraag. Vooralsnog weegt er niets op tegen de veelzijdige voordelen van echte beweging.