Het gebruik van ADHD-medicijnen ligt weer onder vuur. Feit is dat Ritalin erg goed werkt en geen ernstige bijwerkingen heeft.
Medicijnen tegen ADHD zijn geen snoepjes. Met die waarschuwing maakten kinderpsychiaters, verenigd in de afdeling Kinder- en jeugdpsychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), deze maand duidelijk dat ze zich zorgen maken over de stijging van het gebruik van methylfenidaat – ook bekend onder de merknamen Ritalin en Concerta – als behandeling van ADHD bij kinderen.
Ze vinden dat de medicijnen te snel worden voorgeschreven en dat er nog te weinig bekend is over de langetermijneffecten. De Gezondheidsraad meldde in 2014 dat het aantal kinderen tussen 4 en 18 jaar dat de medicijnen slikt in de afgelopen tien jaar is verviervoudigd en noemt die ontwikkeling ‘zorgelijk’.
Enige oplossing
De echte boodschap van de NVvP zat verderop in het statement verborgen. Voorzitter Robert Vermeiren stelde dat de forse bezuinigingen in de kinder- en jeugdpsychiatrie ervoor zorgen dat het voor kinderen en hun ouders steeds moeilijker wordt om de juiste behandeling te krijgen. Medicatie wordt vaak nog als enige oplossing gezien.
Eigenlijk zegt hij daarmee dat artsen niet genoeg tijd hebben om de juiste diagnose te stellen en te snel naar de medicijnen grijpen. Dat betekent dat er kinderen zijn die Ritalin krijgen voorgeschreven, terwijl hun problemen niet door ADHD worden veroorzaakt.
De Gezondheidsraad concludeerde vorig jaar iets soortgelijks toen het constateerde dat het Ritalingebruik sneller steeg dan het aantal ADHD-diagnoses.
Imago
Dat is een zorgelijke ontwikkeling. Niet alleen omdat bij onterecht medicijngebruik de nadelen groter zijn dan de voordelen, maar vooral omdat de echte oorzaak van de gedragsproblemen van kinderen die eigenlijk geen ADHD hebben, niet wordt aangepakt.
Bovendien zorgt het snelle voorschrijven voor een devaluatie van het imago van het medicijn, signaleert ook de NVvP: ouders van kinderen voor wie Ritalin onmisbaar is, krijgen te horen dat hun kind vast ‘gewoon druk’ is. Of ze stoppen de kinderen vol met medicijnen ten behoeve van hun eigen rust.
Met hun aanklacht zetten de psychiaters ADHD-medicijnen weer in het beklaagdenbankje. Terwijl Ritalin een wonderlijk goed middel is, met weinig bijwerkingen op de korte en middellange termijn, zo laten veel wetenschappelijke studies zien.
Hoe het precies werkt, weten wetenschappers nog steeds niet. De belangrijkste theorie is dat het medicijn de werking van de breinsignaalstoffen dopamine en noradrenaline opschroeft door ze langer te laten ronddobberen tussen de hersencellen.
Beide signaalstoffen werken immers minder goed bij patiënten met ADHD, met als gevolg dat ze zich niet goed kunnen concentreren en impulsiever zijn.
Succesverhalen
De lijst met succesverhalen van Ritalin is lang. Zo reageert zo’n 70 procent van de patiënten er goed op – een percentage waaraan weinig medicijnen kunnen tippen.
Bij kinderen die het krijgen voorgeschreven – of ze nu 6 of 18 jaar zijn – zijn bovendien al binnen een paar weken positieve effecten te zien: ze presteren beter op school, krijgen een betere band met leeftijdgenoten en hun ouders en ze zijn minder impulsief.
In 2013 toonden wetenschappers van King’s College in Londen aan dat een langer dan twee jaar gebruik van Ritalin hersenafwijkingen tenietdeed die typerend zijn voor een ADHD-brein en dat het de hersenen op de lange termijn beter laat functioneren.
Crimineel gedrag
Uit een grote Zweedse studie uit 2012 bleek daarnaast dat Ritalin crimineel gedrag tot 42 procent verminderde bij ADHD-patiënten met een historie van agressiviteit.
Zelfs studenten gebruiken Ritalin, namelijk om hun prestaties op te krikken. Dat lijkt positieve resultaten te geven, zij het geen al te grote. Op zijn merites beoordeeld, lijkt het groeiend gebruik van Ritalin dus niet per se problematisch.
Elsevier nummer 18, 2 mei 2015